اعتدال بخشی به سازمان فضایی شهری و منطقه ای در ایران به منظور کاهش تأثیرات بحران‌های طبیعی

سرزمین پهناور ایران، از نظر ساختار طبیعی دارای شرایط ویژه ای می‌باشد. تنوع در شرایط آب و هوایی، نحوه ریزش باران و وضع طبیعی زمین در این کشور به گونه های مختلفی وجود دارد. در نقاط مختلف این سرزمین و بنا بر کیفیت ساختار طبیعی آن، خشکسالی و کم آبی و باد و طوفان در کنار زلزله و سیل و یا سرما و گرمای طاقت فرسا وجود داشته و دارد. حوزه های گرم و خشک، مرطوب، کوهستانی حاصل یک چنین شرایطی است.منابع آب و خاک و کیفیت محیطی در نقاط مختلف این کشور، به حالت متعادلی استقرار نیافته است. بنابراین با توجه به جمیع شرایط در محیط طبیعی ایران، چنین حکم می‌کند که بر اساس آنچه که در ساختار سنتی استقرار جمعیت و نوع معیشت در ایران نیز وجود داشته است، بین عوامل محیط طبیعی و مکان استقرار جمعیت و یا فعالیت‌های اقتصادی و تمرکز تأسیسات زیربنایی، همراه با خصوصیات اجتماعی و اقتصادی محیط، ارتباط مستقیمی وجود داشته باشد.در طول چند دهه اخیر، افزایش جمعیت در کشور از یک سو و نحوه سکونت گزینی و استقرار خدمات عمومی و زیربنایی و اقتصادی از سوی دیگر با شرایط، استعدادها و امکانات محیط طبیعی همخوانی نداشته است. چنین شرایطی، شهرهای متمرکز و مملو از جمعیتی را نتیجه داده است که در نقاطی نامناسب و پهنه‌هایی همراه با احتمالات وقوع زلزله، کم آبی، خشکسالی و سیل و به نوبه خود سرما و گرمای زیاد، آلودگی هوا و محیط و مصرف بیش از حد سوخت (Energy) گرد آمده‌اند.هدف از ارائه این مقاله، ضمن توجیه شرایط محیط طبیعی ایران، از دیدگاه امکانات و محدودیت‌های محیطی، توجه به ایجاد سازمان فضایی مناسب شهری و منطقه ای مرتبط با عوامل طبیعی و به نسبت شرایط و استعدادهای استقرار مراکز جمعیتی و فعالیت‌های مختلف اقتصادی و زیربنایی در این کشور است. آینده مراکز جمعیتی و فعالیت‌های مختلف اقتصادی و زیربنایی در ایران، باید بر اساس اعتدال بخشی در پراکنش استقرار جمعیت و به نسبت عوامل محدود کننده طبیعی مانند زلزله خیزی، سیل خیزی، کم آبی و خشک سالی، آلودگی‌های محیط و گاهی باد و طوفان و دیگر عوامل مشابه شکل گیرد. این سازمان فضایی بهتر است به گونه ای باشد که برای جمعیت و عوامل انسان ساخت جایگاه مناسبی را از دیدگاه صدمات ناشی از نامساعدت های طبیعی به وجود آورد. در چنین شرایطی است که می‌توان استقرار مناسب فضاهای زیستی و آمایش سرزمین را بر اساس بوم ساخت‌های طبیعی انتظار داشت. ایران سرزمینی نیست که امکانات و محدودیت‌های محیط طبیعی آن به صورت متعادلی شکل گرفته باشد. بنابراین، چنین شرایطی حکم می‌کند که استقرار مراکز جمعیتی، اقتصادی و زیرساختی آن نیز از شرایط طبیعی آن پیروی کند.

کلیدواژه ها:

اعتدال بخشی استقرار جمعیت ، مخاطرات طبیعی ، آسیب پذیری شهری ، ساماندهی فضاهای زیستی