مرتضی جیریایی شراهی - استادیار، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی قم
عصمت جیریایی شراهی - کارشناس ارشد رسانه، روابط عمومی اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی استان قم
وحید وزیری راد - کارشناس ارشد مدیریت استراتژیک، مدیر کل اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی استان قم

افزایش نقش رسانه های گروهی در حوزه های گوناگون زندگی بشری، باعث شده استفاده از آنها در تحولات سیاسی واجتماعی و مناقشات بین المللی ومدیریت بحران به گونه چشمگیری رشد یابد که اگرچه همواره بین بحران ها، تفاوت هایظریفی وجود دارد، در مواجهه و کنترل آنها وجوه مشترکی دیده می شود که از مهم ترین آنها می توان به ضرورت تصمیم گیری سریع، وجود راه حل های محدود، برخورد با گروه هایی با اهداف متضاد، نامطلوب بودن عواقب و پیامدها، لزومواکنش سریع و .. ، اشاره کرد. از این رو تمرکز اصلی این مقاله بر تشریح نقش رسانه در کنترل بحران بلایا و فجایعطبیعی مانند زلزله، سیل و ... است.که دراین میان نقش ویژه هریک از رسانه های موجود در مدیریت بحران های طبیعی، بر مبنای کارکردها و ظرفیت های رسانه های مختلف، مورد واکاوی قرار داده و مزیت ها و برتری هایشان را در مقایسه بایکدیگر، برمی شمارد. مدیران و کارگزاران رسانه های گروهی برای ایفای نقش فعال و کارآمد در شرایط بحرانی باید در وهله نخست، شناختدقیقی از نوع بحران و آثار و پیامدهای آن به دست آورند و سپس با شناخت ضرورت های اجتماعی و ویژگی هایمخاطبان، رسانه مناسب را بر مبنای ظرفیت ها و کارکردهای خاص آن، انتخاب کنند. از این منظر در مدیریت و کنترل بحران های طبیعی، برای رسانه ها سه کارکرد اساسی در نظر گرفته شده است که عبارتند از: آموزش، مواجهه با بحران ، پشتیبانی و اصلاح. بنابراین، رسانه ها در شناخت وضعیت بحران، ایجاد آمادگی در بخش های مختلف جامعه و سازمانهای مسئول و آموزش شیوه های مقابله با فجایع و بلایای طبیعی در مراحل مختلف بحران، نقش مهمی ایفا می کنند. همچنین در حین بحران و پس از آن با اطلاع رسانی سریع و اثربخش، ایجاد هماهنگی بین نهادهای مسئول، آرامش بخشی و کاهش فشار روانی بازماندگان و ... به حذف شرایط بحران و بازگشت به وضعیت عادی کمک می کنند .که در اینخصوص سعی شده است از تمامی نظریات مربوط به این امر برای ارائه یک مدل پیشنهادی اقتضایی کمک گرفته شود. بدین منظور پس از بررسی و تجزیه تحلیل نظریات چندین صاحبنظر، استراتژی های ارتباط با رسانه ها در طول بحران درقالب مدل پیشنهادی، ارائه شده است. از نکات قابل توجهی که در این مقاله می توان به آن اشاره کرد، ضرورت حفظارتباط با رسانه ها در طول بحران است که باید تلاش کرد همواره حفظ شده و ادامه یابد. نویسنده این نکته را یادآوری کرده است که اگرچه رسانه های گروهی نقش ویژه ای در کنترل و مدیریت بحران ایفا می کنند، در شرایط خاص می توانند خود بحران سازی کرده و یا به تشدید بحران کمک کنند

بحرانهای طبیعی، رسانه، نقش