علی شینی دشتگل - رئیس اداره آبیاری و زهکشی، موسسه تحقیقات و آموزش توسعه نیشکر خوزستان
منصور نوری - کارشناس ارشد آبیاری و زهکشی
سهراب مینایی - کارشناس ارشد آبیاری و زهکشی (رئیس شبکه های آبیاری تحت فشار، شرکت آب و برق خوزستان)

بررسی و شناخت مدیریتهای مختلف و عملکرد آنها، مهمترین عامل برای ارزیابی، بهبود شرایط نامطلوب و نهایتا افزایشراندمان آبیاری است. در این راستا برای دستیابی به اهداف مذکور، میزان تلفات آب در شبکه آبیاری دز با استفاده از جریانورودی و خروجی مورد مطالعه قرار گرفت. با اندازه گیریهای جریان ورودی و خروجی، راندمانهای انتقال و توزیع آب در دو کانال (E(4 و سبیلی بررسی شد. نتایج نشان داد که متوسط راندمان انتقال در کانالهای اصلی و فرعی سبیلی 65/2 و (E(4، 56/8 درصد میباشند. بیشترین سهم تلفات آب، به شکستگی های بدنه کانال ناشی از شرایط نامناسب درزهای انبساط، نشت از سازه های تحویل آب، رشد علفهای هرز و بخشی از آن نیز مربوط به تلفات اجتناب ناپذیر تبخیر سطحی است. بطور متوسط راندمان انتقال در کانالهای اصلی و فرعی انتخابی حدود 61 درصد میباشد، یعنی حدود 39 درصد تلفات نشت و تبخیر در این کانالها وجود داشته که سهم متوسط تلفات تبخیر حدود 2/9 درصد و تلفات نشت حدود 36/1 درصد میباشد. مقایسه آماری بین مقادیر برآورد شده نشان داد که اختلاف راندمانهای انتقال در کانالهای اصلی و فرعی، میانگین آنها و تلفات نشت و تبخیر در دو کانال سبیلی و (E(4 در سطح 1% معنی دار است. برای افزایش راندمان آبیاری، راهکارهایی از قبیل: پوشش و تعمیر و بازسازی قسمتهای تخریبی کانالها، استفاده از ظرفیت کامل شبکه موجود، کالیبره و اصلاح سازه های اندازه گیری موجوددر شبکه، از بین بردن گیاهان کناره های کانال، آموزش زارعین و بهره برداری شبانه روزی از شبکه، تغییر نحوه آرایش شبکه وبهره برداری از آن، اجرای برنامه های پایشی و بازبینی های دورهای و تغییر و اصلاح مقاطع مقاطع کانال ها پیشنهاد می شود.

راندمان انتقال، کانال های اصلی و فرعی، تلفات آب، شبکه آبیاری دز، کانال های سبیلی و E4