منوچهر اسکندرزاده - دانشجوی دکتری باستان شناسی
علیرضا سلیمانی - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه پیام نور

حمام محمود آباد از جمله بناهایی است مه مربوط به دوره قاجار می باشد. این سازه مهم در استان آذربایجان غربی متعلق به اقلیم سرد بوده و به سال 1297 ه.ق در قریه محمود آباد جیق توسط مرحوم بهادر ملک رئیس ایل چهار دولی در زمان قاجار ساخته شده که از جاذبه های تاریخی گردشگری شهر محسوب می شود. یکی از ویژگی های معماری حمام محمود آباد تو در تو و تماما در زیر زمین واقع شدن آن است.اجرای آرایه های آهکبری و سیمان کاری روی تمام دیوارهای آن و همچنین استفاده از انواع رنگ ها و رسمی بندی برای تزئینات آن از دیگر ویژگی حمام می باشد. ساختار معماری و آرایه های این بنا نشانگر تاثیر معماری متداول در دیگر ابنیه اسلامی منطقه به ویژه در دوره قاجار است. نوشته حاضر به مکان یابی، نامگذاری و همچنین تاثیر شرایط اقلیمی و ویژگیهای فرهنگی – اجتماعی شهروندان در فضاهای معماری و آرایه های حمام پرداخته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که با توجه به قرار گرفتن این منطقه در منطقه سردسیر و لزوم گرم نگه داشتن داخل حمام، این بنا بصورت زیرزمینی ساخته شده است. به دلیل عدم دارایی صاحبان بنا و اقتصاد ضعیف منطقه بیشتر از مصالح بوم آورد استفاده شده و با توجه به نبود قدرت و اقتصاد کافی برای فراهم آوردن مصالح و هنرمندان ماهر تزئینات زیادی در این بنا صورت نگرفته ولی ساخت فضاهای عمومی جهت کنش های متقابل مردم نشان از توجه به ویژگی های اجتماعی- فرهنگی مردم در ساخت بنا است.

آذربایجان غربی، حمام محمودآباد، فرهنگ شهروندان، معماری بنا