عباس قمری زارع - موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع
شکوفه شهرزاد - موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع

ایران با داشتن حدود 8000 گونه گیاهی که 1727 گونه آن بومی می باشند، کشوری غنی از نظر تعداد و تنوع گونه های گیاهی است. حفظ ذخائر توارثی گیاهی و جلوگیری از فرسایش و انقراض این گونه ها بویژه گونه های بومی ودر حال خطر, از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. در شرایط متعارف، حفظ و نگهداری این گونه ها به صورت بذر در بانک های ژن در دمای صفر و یا 12 الی 20- درجه سانتیگراد می باشد. مدت زمان نگهداری در این شرایط کوتاه بوده و باید پس از یک دوره حداکثر 20 ساله تجدید حیات شوند. علاوه بر مشکلات فنی، هزینه های تجدید کشت بذور, امری مشکل و پر هزینه و در مورد کلون ها غیر ممکن است. تکنولوژی استفاده از دمای فراسرد (بویژه 196 °C-) نخستین بار برای نگهداری میکروارگانیسم ها و سپس در انجماد سلول های جنسی و بعضی از اندام های موجودات عالی جنبه کاربردی پیدا کرد. اخیرا تحقیق در مورد حفظ ذخایر ژنتیکی گونه های جنگلی، مرتعی و بیابانی در دمای فراسرد به صورت بذر، جوانه های جانبی و انتهائی و سلول های تمایز یافته یا تمایز نیافته حاصل از کشت بافت با بهره گیری از ازت مایع در ایران آغاز گردیده است. برای نگهداری بذور, اندام ها و سلول ها از مواد مختلف محافظت کننده مانند DMSO، گلیسرول و … استفاده می شود . محیط هایی از قبیل PVS2 ها و موادی مانند ساکاروز با مولاریته بالا سوربیتول، مانیتول و همچنین کارائی پیش و پس تیمار ها برای گونه های مختلف بررسی و بهترین روش ها انتخاب می گردد. تا کنون این روش در نگهداری حدود 20 گونه بذر، 8 گونه جوانه و 7 گونه سلول در ایران که نماینده طیف گستره ای از گیاهان جنگلی،مرتعی و بیابانی است با موفقیت صورت گرفته است. با بکارگیری این فناوری امکان نگهداری ذخائر توارثی گیاهی را تا صد ها و حتی هزار ها سال ممکن می سازد. دستیابی به این فناوری تحولی بزرگ در حفظ ذخایر توارثی گیاهی عرصه های منابع طبیعی ایران می باشد.

نگهداری در دمای فراسرد, نیتروژن مایع, نگهداری بلند مدت بذر, نگهداری بلند مدت جوانه ها و سلول های گیاهی