نقش ارتباط موثر معلم–دانش آموز بر مشارکت تحصیلی

ارتباط موثر میان معلم و دانش آموز یکی از بنیادی ترین مولفه های فرایند یاددهی–یادگیری است و نقش تعیین کننده ای در شکل گیری مشارکت تحصیلی، انگیزش، پیشرفت و احساس تعلق دانش آموزان به محیط مدرسه دارد. پژوهش های دو دهه اخیر نشان می دهد که کیفیت رابطه معلم–دانش آموز نه تنها بر عملکرد تحصیلی اثرگذار است، بلکه به طور مستقیم و غیرمستقیم بر عوامل روان شناختی مرتبط با یادگیری همچون خودکارآمدی، هیجانات تحصیلی، تنظیم هیجان و درگیری شناختی نیز تاثیر می گذارد. مشارکت تحصیلی به عنوان یکی از شاخص های اصلی موفقیت آموزشی، مجموعه ای از واکنش های شناختی، رفتاری و عاطفی دانش آموز در تعامل با تکالیف و محیط آموزشی است و کیفیت ارتباط با معلم یکی از پیش بینی کننده های قوی آن به شمار می آید. این مقاله مروری با هدف تبیین اهمیت ارتباط موثر معلم–دانش آموز و بررسی نقش آن در ارتقای مشارکت تحصیلی، به مرور نظام مند نظریه ها، مدل ها و پژوهش های داخلی و خارجی می پردازد. تمرکز مقاله بر تحلیل مسیرهای اثرگذاری ارتباط موثر، از جمله حمایت عاطفی معلم، بازخوردهای سازنده، اعتماد متقابل، توجه فردی، ارتباط کلامی و غیرکلامی، و ایجاد جو مثبت در کلاس است. همچنین چالش های ارتباطی در مدارس، اثرات ارتباط ناکارآمد بر یادگیری، و نقش مهارت های ارتباطی معلمان در افزایش مشارکت شناختی، رفتاری و هیجانی دانش آموزان مورد بررسی قرار می گیرد. بر اساس یافته های مروری، رابطه گرم، حامیانه و مبتنی بر احترام متقابل میان معلم و دانش آموز، زمینه ساز انگیزش درونی، تلاش تحصیلی بیشتر، کاهش رفتارهای ضداجتماعی، افزایش توجه و درگیری ذهنی، و شکل گیری ارتباط فعال تر با تکالیف درسی است. نهایتا مقاله پیشنهادهایی برای تقویت مهارت های ارتباطی معلمان، ارتقای جو عاطفی کلاس و سیاست گذاری های آموزشی ارائه می دهد. این مرور نشان می دهد که توسعه ارتباط موثر در کلاس درس نه تنها یک نیاز آموزشی، بلکه ضرورتی روان شناختی برای یادگیری باکیفیت در مدارس معاصر است.

کلیدواژه ها:

ارتباط معلم–دانش آموز ، مشارکت تحصیلی ، حمایت عاطفی معلم ، ارتباط موثر ، انگیزش تحصیلی ، یادگیری فعال ، تعاملات آموزشی ، رابطه آموزشی