گزینش ژنوتیپهای گندم دوروم با استفاده از روشهای آماری چند متغیره تحت شرایط دیم و آبیاری تکمیلی

تنش خشکی یکی از مخربترین تنشهای محیطی است که باعث کاهش بهره وری گندم در بسیاری از نقاط جهان می شود. در این پژوهش به منظور ارزیابی 16 لاین گندم دوروم به همراه رقم شاهد(ساجی) با استفاده از روش‎های آماری چند متغیره بر اساس صفات آگرو- فیزیولوژیک و شاخص مقاومت به خشکی، تحت شرایط دیم و آبیاری تکمیلی در مزرعه تحقیقاتی معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور (ایستگاه تحقیقاتی سرارود) در سال زراعی 99-1398 مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات در هر یک از شرایط دیم و آبیاری تکمیلی نشان داد که اختلاف معنی‎داری بین ژنوتیپ ها برای اکثر صفات مورد مطالعه شده وجود دارد. در شرایط دیم لاین های اصلاحی شماره 10 و 14 به ترتیب دارای بیشترین و کمترین عملکرد دانه بودند و در شرایط آبیاری تکمیلی نیز لاین های اصلاحی 3 و 9 به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد دانه را نشان دادند. عملکرد دانه در شرایط دیم با عملکرد بیوماس دارای همبستگی مثبت و معنی داری داشت و در شرایط آبیاری تکمیلی با تراکم سنبله و شاخص برداشت دارای همبستگی مثبت و معنی‎داری بودند. بر اساس تجزیه رگرسیون در شرایط دیم صفات سرعت رشد اولیه و محتوای نسبی آب برگ و ارتفاع بوته و تعداد دانه در سنبله و تعداد کل ساقه ها و تعداد کل ساقه ها و تعداد روز تا گل دهی بیشترین تاثیر را در عملکرد داشتند در حالی که در شرایط آبیاری تکمیلی صفات اسپد و طول سنبله و عملکرد کاه و کلش و تراکم سنبله بیشترین تاثیر را بر عملکرد دانه داشتند. در تجزیه کلاستر بر اساس صفات وارد شده در مدل رگرسیون در شرایط دیم ژنوتیپ ها را در 3 گروه و در شرایط آبیاری تکمیلی در 4 گروه دسته بندی نمودند. براساس نتایج تجزیه واریانس و تجزیه به مولفه های اصلی و بای پلات شاخص تحمل خشکی (STI) میانگین هندسی عملکرد (GMP) و متوسط بهرهوری عملکرد (MP) همبستگی مثبت و معنی‎داری با عملکرد دانه در هر دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی نشان دادند. نتایج حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی و بای پلات براساس ماتریس ژنوتیپ و صفت نشان داد که امکان گروه بندی صفات در گروه های مختلف و شناسایی ژنوتیپ ها براساس گروه های حاصل از صفات مورد مطالعه وجود دارد.

کلیدواژه ها:

گندم دوروم ، مقایسه عملکرد پیشرفته ، خصوصیات زراعی ، شرایط دیم