سیده ارحامه فلاح شمسی - دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان
مسعود اصفهانی - دانشیار دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان
محسن قدسی - پژوهشگر موسسه تحقیقات برنج کشور
حبیب الله سمیع زاده - دانشیار دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان

به منظور بررسی اثر تنش کمبود آب بر کمیت و کیفیت دانه برنج، آزمایشی مزرعه ای در سال 1390 در موسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) روی 15 ژنوتیپ بومی و اصلاح شده برنج در دو محیط بدون تنش و تحت تنش کمبود آب انجام شد. در محیطبدون تنش آبیاری به صورت کامل تا انتهای فصل رشد و در محیط تنش، آبیاری تا انتهای مرحله پنجه دهی به طور کامل و از مرحله آغازش خوشه تا انتهای دوره رشد گیاه، آبیاری قطع شد. صفات مورد مطالعه شامل عملکرد دانه، راندمان تبدیل شلتوک به برنج سفید، محتوای آمیلوز دانه، درجه حرارت ژلاتینی شدن و قوام ژل بودند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر محیط (به جز محتوای آمیلوز دانه و درجه حرارت ژلاتینی شدن) و اثر ژنوتیپ بر تمامی صفات مورد مطالعه معنی دار بود. بیشترین کاهش عملکرد دانه و راندمان تبدیل کل به ترتیب در رقم هاشمی و درفک87/6و4/2درصد) و کمترین کاهش این صفات درلاین 831 9/1و0/1درصد) بدست آمد. بیشترین درصد تغییر محتوای آمیلوز دانه در ارقام ندا و دیلم (به ترتیب2/7+و7/5+مشاهده شدوارقام ساحل 1/7وفجر23/1به ترتیب بیشترین درصد کاهش درجه حرارت ژلاتینی شدن و قوام ژل را طی تنش داشتند. این نتایج نشان م یدهد که تنش کمبود آب در تغییر کیفیت دانه و خصوصیات پخت ژنوتیپ های مورد مطالعه اثرگذار بوده است. نتایج کلی این آزمایش نشان داد که به طور کلی تنش کمبود آب باعث کاهش عملکرد دانه و خواص کیفی دانه برنج می شود و این کاهش عملکرد دانه، راندمان تبدیل و محتوای آمیلوز دانه در ارقام بومی و درجه حرارت ژلاتینی شدن و قوام ژل در ارقام اصلاح شده چشمگیرتر بوده است.

برنج، تنش کمبود آب، کمیت و کیفیت پخت دانه برنج