بررسی تطبیقی آثار پذیرش حسن و قبح عقلی در نظام کلامی عدلیه با تاکید بر آموزه های امامیه

یکی از مهم ترین مسائل اختلافی میان دو مکتب کلامی اشاعره و عدلیه (شامل معتزله و امامیه)، مسئله حسن و قبح عقلی است؛ اینکه آیا عقل می تواند به صورت مستقل، افعالی را به عنوان حسن یا قبیح تشخیص دهد. در این مقاله تلاش شده است با رویکرد تحلیلی–توصیفی، دیدگاه های دو جریان اصلی کلام اسلامی پیرامون این مسئله بررسی گردد. اشاعره با انکار استقلال عقل، قائل به تابعیت مطلق حسن و قبح از شرع هستند، در حالی که معتزله و امامیه بر استقلال عقل در ادراک افعال حسن و قبیح، حتی بدون ارجاع به شرع، تاکید دارند. مقاله حاضر با بهره گیری از منابع کلامی، تفسیری، و روایی، به بررسی مبانی، پیامدها، و نقدهای وارده بر هر دو دیدگاه پرداخته و در نهایت نشان می دهد که پذیرش حسن و قبح عقلی، مبنای بسیاری از آموزه های اخلاقی، اصول فقهی، و مباحث عدل الهی در اندیشه شیعی است. همچنین، با بررسی دلایل مخالفان این نظریه، تلاش شده است پاسخ هایی عقل مدار و مستند به قرآن و سنت ارائه گردد.

کلیدواژه ها:

حسن و قبح عقلی ، اشاعره ، عدلیه.