تلازم اخلاق قدرت با عدالت در حکمرانی علوی و مقایسه آن با دیدگاه ماکیاولیسم

در نگرش دینی اسلامی، قدرت و عدالت تلازمی ناگسستنی دارند؛ در حالی که در اندیشه ماکیاولی، با محوریت منافع و مقتضیات قدرت، این پیوند گسسته و اخلاق تابع مصلحت می شود. مسئله اصلی این پژوهش آن است که آیا عدالت و اخلاق در حکمرانی می تواند بر بنیاد منافع و معیارهای خودبنیاد انسانی شکل گیرد یا باید ریشه در مبانی الهی و فطری داشته باشد؟ ماکیاولی با پذیرش اصل «هدف وسیله را توجیه می کند»، رفتارهایی چون نفاق، فریب و خشونت را در جهت حفظ قدرت مشروع می داند؛ در مقابل، امام علی(ع) در نهج البلاغه، به ویژه در نامه های ۲۶ و ۵۳، بر شایسته سالاری، عدالت، مسئولیت پذیری، رعایت حدود الهی، مدارا با مردم و پایبندی به اخلاق حتی در مواجهه با دشمن تاکید دارد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، با استناد به منابع اصلی اندیشه علوی، دیدگاه امام علی(ع) را در کنار نظریه ماکیاولی قرار داده و نشان می دهد که در حکمرانی علوی، قدرت نه تنها در تعارض با اخلاق نیست، بلکه در پرتو عدالت و دین معنا می یابد. در مقابل، اندیشه ماکیاولی با گسستن پیوند قدرت از اخلاق و عدالت، زمینه فروپاشی کرامت انسانی و زوال مشروعیت سیاسی را فراهم می سازد. در نهایت نشان داده شد که الگوی علوی، الهی، اخلاق محور و انسان ساز است و در برابر الگوی ابزاری و منفعت گرای ماکیاولی قرار دارد.

کلیدواژه ها:

اخلاق ، امام علی(ع) ، حکمرانی ، عدالت ، قدرت ، ماکیاولی