نقش آفرینی تاویلی اهل بیت: در تعمیق معنایی نقصان ارض: الگوی حیات و ممات تمدنی

این پژوهش با رویکرد تحلیل تاریخی-مفهومی به واکاوی نقش تاویلی روایات اهل بیت: در بسط و تعمیق معنایی آیه شریفه «افلا یرون انا ناتی الارض ننقصها من اطرافها» می پردازد. در گام نخست، مقاله قرائت های صرفا واقعه گرایانه و جغرافیایی از این آیه، مانند غلبه سیاسی یا کاهش قلمرو را که با سیاق نزول مکی آیه ناسازگار است، مورد نقد قرار می دهد. در برابر این برداشت ها، پژوهش حاضر نشان می دهد که روایات اهل بیت: در مقام یک عامل تاویلی-هرمنوتیکی فعال، با احیای ظرفیت های مغفول در واژه «اطراف» (اشراف و بزرگان)، دلالت آیه را از یک تهدید تاریخی- سرزمینی به سطحی جهان شمول و معرفتی ارتقا می دهند. بر اساس این خوانش تاویلی، نقصان زمین نه به معنای کاهش جغرافیایی، بلکه نشانه ای از زوال معرفتی و فقدان علما است که به مثابه سنتی الهی، نشانه افول حیات تمدنی و گسست نظام دانایی جوامع تلقی می شود. این تفسیر، ضمن هماهنگی با لحن و محتوای آیات مکی قرآن که بر هشدار نسبت به فروپاشی معرفتی و اخلاقی تاکید دارد، چارچوبی مفهومی برای تحلیل نسبت حیات و ممات تمدنی ارائه می کند. پژوهش حاضر نقش محوری ثقلین در تبیین ابعاد باطنی و تمدنی وحی را آشکار ساخته و از رهگذر تعمیق معنایی، درکی نو از پویایی های معرفتی قرآن فراهم می سازد.

کلیدواژه ها:

نقصان ارض ، تعمیق معنایی ، حیات تمدنی ، روایات تاویلی ، زوال معرفتی