قبله و ساختار شهرهای اسلامی، مطالعه موردی: اصفهان

هدف این مقاله بررسی جهت قبله مساجد موجود در بافت تاریخی شهر اصفهان و ارتباط آن با جهات خانه های مسکونی، خیابانها و بطورکلی ارزیابی تاثیر قبله بر ساختار اصلی شهر می باشد. در این پژوهش، تعداد 6 مسجد تاریخی شهر بعنوان نمونه های موردی انتخاب شده و به منظور رسیدن به هدف تحقیق از مشاهدات میدانی، شواهد و مدارک ( نقشه ها وتصاویر) مربوط به روند توسعه تاریخی شهر و نیز اندازه گیری جهات قبله و عناصر اصلی پیرامون مساجد ( بر حسب فاصله از جنوب جغرافیایی ) استفاده شده است.نتایج بدست آمده از این پژوهش مبین آن است که موقعیت استقرار مسجد و جهت دیوار قبله تاثیر قوی در جهت دهی به بافت کالبدی محلات شهر و عناصرآن داشته است. همچنین اندازه گیری جهات قبله مساجد بر حسب فاصله از جنوب جغرافیایی بهمراه پاره ای مشاهدات میدانی نشان می دهد که خانه های مسکونی و سایر بناهای عمومی از جهت دیوار قبله( بجز در برخی مواقع که شیب امکان می داده است.) پیروی نکرده اند ولی جهت گیری خیابانها وگذرهای اصلی اطراف مساجد بسمت آنها بوده و در بیشتر مواقع با محوردیوار قبله یک زاویه قائم یا منفرجه تشکیل داده اند.الیته مسلم است که انجام تحقیقات بیشتر وگسترده تر زوایای جدیدتری از جهات قبله مساجد و بناهای مذهبی و تاثیر آن در ساختار شهرهای اسلامی را بر ما روشن می سازد.

کلیدواژه ها:

قبله ، شهر اسلامی ، شبکه ارتباطی ، بناهای مسکونی ، اصفهان