کامیار شفیعی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه بیماری شناسی گیاهی دانشگاه آزاد دامغان
همایون افشاری آزاد - دکتری بیماری شناسی گیاهی محقق موسسه گیاهپزشکی کشور
محسن مروتی - دکتری سم شناسی، عضو هیئت علمی و محقق موسسه گیاهپزشکی کشور

استفاده از عصاره های گیاهی به دلیل سازگاری با محیط زیست و پایداری کمتر، جایگزین مناسبی برای آفت کش های مصنوعی قلمداد می شوند بیماری ساق سیاه کلزا با عامل Leptosphaeria maculance با فرم غیرجنسی Phoma lingam یکی از خسارت زاترین بیماری های کلزا در ایران و جهان می باشد از آنجا که تاکنون در ایران تحقیقی در مورد تاثیر عصاره های گیاهی در کنترل این بیماری صورت نگرفته است لذا در قالب این تحقیق عصاره های شانزده گونه گیاه گوناگون توسط سه حلال متفاوت (آب، اتانولی و متانول) استخراج گردید و اثر بازدارنده آنها در غلظت های مختلف (100تا 1000 میکرولیتر) به روش مخلوط کردن عصاره با محیط کشت روی رشد میسلیوم P. lingam مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که عصاره های اتانولی در مقایسه با عصاره های بدست آمده از دو حلال دیگر اثرات بازدارنده بیشتری روی P. lingam نشان می دهند. عصاره های تانولی همه گیاهان بررسی شده کم و بیش دارای اثر بازدارنده بودند و در غلظت 2 درصد (200 میلکرولیتر عصاره در 10 میلی لیتر محیط کشت) به ترتیب عصاره های گیاهان دارچی با 47/8، اکالیپتوس با 39/1 ، پوست پیاز با 34/7 ، رزماری با 22/6 و زردچوبه با 18/2 درصد کاهش رشد میسلیوم بیمارگر، دارای بیشترین تاثیر بازدارنده بودند. در آزمایش دیگر با استفاده از برگ های بریده کلزا، عصاره های رزماری، زردچوبه، مرزه و تلخون توانستند با 42/9 درصد آلودگی در مقایسه با سایر عصاره ها (57/0 تا 100 درصد آلودگی) تاثیر بازدارنده بهتری نشان دهند در بررسی گلخانه ای گیاهان تیمار شده با عصاره های رزماری و دارچین دارای کمترین آلودگی بودند. بدین ترتیب با توجه به نتایج بدست آمده می توان استفاده از عصاره گیاهان دارویی همچون رزماری و دارچین را به جای استفاده از سموم شیمیایی به منظور کنترل بیماری ساق سیاه کلزا توصیه نمود.

ساق سیاه، عصاره های گیاهی، کلزا، Leptosphaeria maculance ،Phoma lingam