نقش مشارکت عمومی–خصوصی (PPP) در توسعه زیرساخت های شهری ایلام چالش ها و راهکارهای اجرایی

پژوهش حاضر با عنوان «نقش مشارکت عمومی–خصوصی (PPP) در توسعه زیرساخت های شهری ایلام: چالش ها و راهکارهای اجرایی» با هدف بررسی کارایی مدل های مشارکت چندبخشی در سرعت بخشی به توسعه شهری، ارتقاء بهره وری منابع مالی، و تقویت اعتماد نهادی میان دولت و بخش خصوصی انجام شد. ایلام، به عنوان یکی از استان های مرزی با ظرفیت فراوان در زمینه زیرساخت های حمل ونقل، انرژی و خدمات شهری، با محدودیت هایی در تامین منابع عمومی و ضعف در جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی مواجه است. این پژوهش با رویکرد ترکیبی (توصیفی–تحلیلی، کاربردی–توسعه ای) و با استفاده از داده های آماری و مصاحبه های تخصصی به تحلیل چالش های ساختاری، فرهنگی و مدیریتی موثر بر عملکرد پروژه های PPP در این شهر پرداخته است.جامعه آماری تحقیق شامل ۱۸۰ نفر از مدیران شهری، کارشناسان اقتصادی و نمایندگان شرکت های خصوصی فعال در پروژه های خدمات شهری ایلام در بازه زمانی ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳ بوده است. نمونه تحقیق به روش هدفمند طبقه ای و با حجم نمونه ۱۲۲ نفر براساس فرمول کوکران انتخاب گردید. ابزار گردآوری داده پرسشنامه ساختاریافته با ضریب آلفای کرونباخ ۰.۸۶، مصاحبه های نیمه ساختاریافته با ۲۲ نفر از مدیران پروژه های مشارکتی و بررسی مستندات مالی و قراردادی بود. داده های کمی با نرم افزارهای SPSS و SmartPLS، و داده های کیفی با تحلیل مضمون در نرم افزار MAXQDA ارزیابی شدند.نتایج کمی نشان داد بین شاخص های «اعتماد نهادی» و «موفقیت پروژه های PPP» رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد (ضریب مسیر ۰.۷۱). همچنین مشخص گردید که «شفافیت اطلاعات اقتصادی» و «پایداری قراردادها» بیشترین تاثیر را بر جذب سرمایه گذار خصوصی در حوزه زیرساخت های حمل ونقل و خدمات شهری دارند. یافته های کیفی بیانگر آن بودند که مهم ترین مانع اجرایی در ایلام، نبود نظام انگیزشی مالی مشخص برای بخش خصوصی، فرآیند طولانی تصویب طرح ها، و ابهام در تقسیم ریسک بین طرفین است. بسیاری از مدیران شهری بیان کردند که ضعف در نهادسازی و تغییرات مستمر مدیریتی سبب کاهش اعتماد میان شهرداری و بخش اقتصادی شده و باعث کندی در اجرای پروژه ها گردیده است.پژوهش همچنین نشان داد که در صورت به کارگیری راهبردهای داده محور و نظام های ارزیابی عملکرد در قالب قراردادهای PPP، می توان کارایی عمرانی و اقتصادی پروژه ها را در بازه سه ساله تا ۲۸٪ افزایش داد و زمان اجرای پروژه ها را از میانگین ۹۲ هفته به حدود ۶۷ هفته کاهش داد. با به کارگیری مدل مدیریت ریسک مشترک، نسبت بازده اقتصادی به هزینه سرمایه گذاری تا ۱.۴ برابر افزایش می یابد. بررسی تطبیقی با مدل های موفق در شهرهای کرمانشاه، همدان و سئول نشان داد که شرط لازم برای اثربخشی PPP نه تنها وجود منابع مالی بلکه ساختار اعتماد و شفافیت نهادی است؛ یعنی هرچه قراردادها قابلیت نظارت و ارزیابی عمومی بیشتری داشته باشند، جذابیت برای بخش خصوصی افزایش می یابد.در بخش راهکارها، تحقیق پیشنهاد می کند که شهرداری ایلام با تشکیل «مرکز هماهنگی مشارکت عمومی–خصوصی» در ساختار سازمانی خود، به ایجاد بانک داده پروژه ها، تدوین الگوهای قراردادی استاندارد، و طراحی سامانه شفاف گزارش دهی مالی اقدام کند. همچنین، لازم است آموزش های تخصصی برای مدیران شهری در حوزه اقتصاد پروژه و تحلیل ریسک برگزار گردد تا ظرفیت فنی مدیریت قراردادها تقویت شود. تطبیق قراردادهای PPP با استاندارد امنیت اطلاعات ISO ۲۷۰۰۱ برای حفاظت از داده های مالی و ایجاد اعتماد سرمایه گذار نیز از الزامات اجرای موفق مدل پیشنهادی است.جمع بندی نهایی پژوهش نشان می دهد که مشارکت عمومی–خصوصی در ایلام، اگر در چارچوب حکمرانی شفاف و داده محور اجرا شود، نه تنها راهکار مالی بلکه ابزاری راهبردی برای بازسازی اعتماد اجتماعی و اقتصادی در سطح مدیریت شهری است. این مدل می تواند به صورت پایدار موجب ارتقاء کیفیت زیرساخت ها، تسهیل سرمایه گذاری، و افزایش کارآمدی نهادهای عمومی شود. توسعه مبتنی بر همکاری چندبخشی در نهایت ایلام را از وضعیت وابستگی مالی به سمت استقلال اقتصادی و حکمرانی هوشمند سوق می دهد

کلیدواژه ها:

مشارکت عمومی–خصوصی ، زیرساخت شهری ، ایلام ، جذب سرمایه گذاری ، اعتماد نهادی ، حکمرانی داده محور ، مدیریت ریسک ، توسعه پایدار شهری