چارچوب راهبردی برای حاکمیت فناوری اطلاعات تقویت شده با هوش مصنوعی با تمرکز بر شفافیت الگوریتمی اعتماد ذی نفعان و سازوکارهای سیاست گذاری تطبیقی در سازمان های پیچیده

با شتاب روزافزون تحولات فناورانه در عصر هوش مصنوعی، سازمان های پیچیده با چالش هایی بنیادین در زمینه طراحی و پیاده سازی نظام های حاکمیت فناوری اطلاعات مواجه شده اند. این پژوهش با هدف ارائه یک چارچوب راهبردی برای حاکمیت فناوری اطلاعات تقویت شده با هوش مصنوعی انجام شده است، که سه مولفه کلیدی شفافیت الگوریتمی، اعتماد ذی نفعان، و سیاست گذاری تطبیقی را در بطن ساختار حکمرانی سازمانی جای می دهد. رویکرد پژوهش آمیخته (اکتشافی-تاییدی) بوده و ابتدا از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته با ۱۵ نفر از خبرگان حوزه هوش مصنوعی، سیاست گذاری فناورانه و مدیریت تحول دیجیتال، ابعاد مفهومی چارچوب استخراج شد. سپس، مدل مفهومی طراحی شده با استفاده از تحلیل داده های ۲۲۹ پرسش نامه در سازمان های ایرانی، از طریق مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) آزمون شد. یافته ها نشان می دهد که شفافیت الگوریتمی به طور مستقیم اعتماد ذی نفعان را افزایش می دهد و نقش واسطه ای میان حکمرانی AI محور و پذیرش تصمیم گیری هوشمند دارد. همچنین، سیاست گذاری تطبیقی به عنوان متغیری تعدیل گر، قدرت تاثیر شفافیت را در شکل گیری اعتماد تقویت می کند. نتایج کیفی نیز نشان داد که درک ذی نفعان از فرآیندهای تصمیم گیری الگوریتمی، تنها در صورتی به پذیرش منجر می شود که از سازوکارهای مشارکتی، قابلیت های تفسیرپذیری (XAI)، و نظارت انسانی استفاده شود. پژوهش همچنین نشان داد که طراحی نظام حکمرانی هوشمند باید به صورت تطبیقی، چندسطحی و مبتنی بر بازخورد مداوم انجام گیرد. در مجموع، پژوهش حاضر ضمن تلفیق نظریه های حاکمیت داده، اخلاق هوش مصنوعی، و سیاست گذاری پاسخ گو، چارچوبی عملیاتی برای سازمان های داده محور ارائه می دهد که می تواند به ارتقاء تاب آوری، انطباق قانونی، و اعتماد عمومی در پیاده سازی سیستم های هوشمند کمک کند.

کلیدواژه ها:

حاکمیت فناوری اطلاعات ، شفافیت الگوریتمی ، اعتماد ذی نفعان ، سیاست گذاری تطبیقی ، هوش مصنوعی تبیینی