نقش آموزش و پرورش در تربیت شهروند مسئول و آگاه سیاسی

آموزش و پرورش در هر جامعه ای به عنوان نهادی بنیادین، نقش محوری در شکل دهی به ارزش ها، نگرش ها و رفتارهای نسل های آینده ایفا می کند. یکی از مهم ترین کارکردهای این نهاد، تربیت شهروندانی آگاه، منتقد، مسئول و مشارکت جو در عرصه های اجتماعی و سیاسی است. در جهان امروز، که تغییرات اجتماعی و فناورانه به سرعت در حال دگرگونی ساختارهای فرهنگی و سیاسی اند، نیاز به شهروندانی که بتوانند با درک صحیح از حقوق و تکالیف خود، به توسعه پایدار و حکمرانی دموکراتیک کمک کنند، بیش از پیش احساس می شود. در این راستا، آموزش و پرورش نه تنها وظیفه انتقال دانش و مهارت های علمی، بلکه مسئولیت اجتماعی مهمی در جهت پرورش سرمایه اجتماعی، تقویت تفکر انتقادی، آموزش مشارکت مدنی و تربیت شهروند سیاسی آگاه دارد.پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی–تحلیلی و با بهره گیری از روش اسنادی، به بررسی جایگاه و نقش آموزش و پرورش در تربیت شهروند مسئول و آگاه سیاسی پرداخته است. برای این منظور، ضمن مرور نظریه های تربیت شهروندی از دیدگاه اندیشمندانی چون جان دیوئی، پائولو فریره، جان راولز و هابرماس، وضعیت آموزش شهروندی در نظام آموزشی ایران نیز تحلیل شده است. یافته ها نشان می دهد که اگرچه اسناد بالادستی کشور از جمله سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و سند چشم انداز ۱۴۰۴ بر تربیت شهروند متعهد و آگاه تاکید دارند، اما در عمل، نظام آموزشی هنوز درگیر رویکردهای حافظه محور و آزمون محور است و از پرورش مهارت های تفکر انتقادی، گفت وگو، و مسئولیت پذیری اجتماعی غفلت می کند.بر اساس نتایج، تحقق تربیت شهروندی موثر نیازمند بازنگری در برنامه های درسی، توانمندسازی معلمان در حوزه آموزش سیاسی و اجتماعی، ترویج فرهنگ مشارکت و گفت وگو در مدرسه، و بهره گیری از فناوری های نوین یادگیری است. در پایان، پیشنهادهایی برای اصلاح سیاست های آموزشی و نهادینه سازی فرهنگ شهروندی در مدارس ایران ارائه شده است.

کلیدواژه ها:

آموزش و پرورش ، تربیت شهروندی ، آگاهی سیاسی ، مسئولیت اجتماعی ، مشارکت مدنی ، تفکر