زهرا شرعی پور - کارشناس ارشد هواشناسی، موسسه ژئوفیزیک، دانشگاه تهران، ایران
عباسعلی علی اکبری بیدختی - استاد گروه فیزیک فضا، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران

آلاینده SO2 هوای سطح زمین دارای اثرات نامطلوبی بر انسان و محیط زیست بوده و باعث بروز بیماریهای تنفسی و حساسیتی شده و در ایجاد باران اسیدی نیز مؤثر است، بنابراین تحقیق در مورد این آلاینده حائز اهمیت است. در این مطالعه، با استفاده از داده های آلودگی هوای اندازه گیری شده توسط شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران، تغییرات زمانی مکانی آلاینده SO2 سطح زمین شهر تهران مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی تغییرات فصلی آلاینده SO2 نشان می دهد که بیشینه فصلی آن در ماههای سرد ژانویه، دسامبر و نوامبر رخ می دهد. وجود بیشینه در فصل سرد می تواند بر اثر شرایط هواشناسی از قبیل افزایش پایداری هوا، کاهش سرعت باد سطحی و کاهش ارتفاع لایه مرزی در کنار افزایش مصرف اشتعال سوخت های ناشی از منابع حرارتی و وسایل نقلیه و کارخانجات رخ دهد. در ایستگاه اقدسیه طی سال 2010، بیشینه فصلی آلاینده SO2 مقدار ppb 97/5در ماه نوامبر و کمینه آن مقدار ppb 35/9 در ماه مه و مقدار میانگین سالانه آن ppb 51/7 محاسبه شده است. مقایسه مقادیر آلاینده SO2 ایستگاههای مختلف شهر تهران نشان می دهد که آلوده ترین ایستگاه، اقدسیه واقع در شمال شرق تهران می باشد. بررسی تغییرات روزانه آلاینده SO2 نشان می دهد که الگوهای زمستانی کاملا متفاوت با سایر فصول بوده و الگوهای بهار و پاییز شباهت زیادی با هم دارند. در فصل زمستان، بیشینه روزانه بهنگام ظهر رخ می دهد در صورتی که در سایر فصول معمولا بهنگام ظهر و بعد از ظهر کمینه روزانه مشاهده می شود. در فصل زمستان رخداد بیشینه آلاینده SO2 بهنگام ظهر می تواند در اثر عوامل مختلفی روی دهد. مقایسه مقادیر ساعتی آلاینده SO2 با جهت و مقدار سرعت باد نشان می دهد که بهنگام روز جریانات باد جنوبی و جنوب غربی دشت به کوه در شهر تهران حاکم می شود. این جریانات جنوبی ظهر هنگام، آلاینده SO2 تجمع یافته درجنوب شهر را به مناطق شمالی شهر منتقل می کنند. این جریانات می توانند شامل آلاینده SO2 ناشی از ترافیک وسایل نقلیه و همچنین آلاینده SO2 ناشی از دود خروجی کارخانجات واقع در جنوب شهر از جمله نیروگاه ری باشند. همچنین چشمه آلاینده SO2 ناشی از دود خروجی از دودکش کارخانجات می توانند وارد لایه مرزی شده و در آن از طریق پخش و ریزش به سمت پایین، به سطح زمین انتقال یافته و باعث افزایش غلظت آلاینده SO2 سطح زمین شوند.

آلاینده SO2 ، الگوی فصلی و روزانه، عوامل هواشناسی، تهران