سعید گیوه چی - استادیار دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران،
بهرام ملک محمدی - استادیار دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران،
مهدی جلیلی - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت در سوانح طبیعی دانشگاه تهران،

هر جامعه ای به دلایل مختلف از جمله سوانح طبیعی در شرایط اضطراری قرار می گیرد که در این صورت برای حفظ ساختار خود نیاز به برنامه عملیاتی اضطراری دارد که شناخت و چگونگی آن، هدف پژوهش حاضر قرار گرفته است. روش این مطالعه مروری است، که با اقتباس از مدل FEMA ابتدا به مفاهیم، اصول و رویکردهای برنامه ریزی اضطراری می پردازد، سپس فرایند این نوع برنامه ریزی در شش گام : 1) تشکیل تیم، 2) شناخت وضعیت و ارزیابی خطرات، 3) تعیین اهداف، 4) ایجاد برنامه، تشخیص منابع و اطلاعات، 5) آماده سازی، تایید و انتشار برنامه، 6) اجرا، تمرین، بازنگری و نگهداری برنامه، تشریح می گردد و در نهایت، ساختار برنامه عملیاتی اضطراری که متشکل از اجزای : الف- برنامه پایه، ب- ضمائم اجرایی و ج- ضمائم مخصوص خطرات است، بررسی می شود. نتایج نوشتار حاضر نشان می دهد که برنامه عملیاتی اضطراری، طراحی می شود مبتنی بر : 1) جامع برای خطرات و عدم قطعیت های آنها 2) جامع برای مراحل مدیریت بحران 3) ریسک محور و مبتنی بر سناریو 4) منطبق با همه سطوح برنامه ریزی بویژه سطح محلی 5) دارای پشتوانه قانونی 6) دربر گیرنده همه سازمان های دخیل در امر برنامه ریزی اضطراری 7) مبتنی بر تفاهم نامه ها جهت افزایش هماهنگی بین سازمان های پاسخگو 8) آماده برای آموزش 9) آزمون پذیر 10) پویا با قابلیت بازنگری 11) دارای محدوده مکانی و زمانی مشخص 12) استفاده از تجارب و نظرات کارشناسان امر 13) منطبق با اقدامات زیست محیطی در جامعه هدف.

برنامه عملیاتی اضطراری، برنامه ریزی اضطراری، برنامه پایه