مطالعه تطبیقی تاثیر نقش زن در شاهنامه های بایسنقری، شاهنامه مغولی و شاه طهماسب
- سال انتشار: 1404
- محل انتشار: پژوهش در هنر و علوم انسانی، دوره: 10، شماره: 6
- کد COI اختصاصی: JR_RAH-10-6_017
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 52
نویسندگان
دانشجو کارشناسی رشته نقاشی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده هنر و معماری صبا، کرمان، ایران
دانشجو دکتری هنر اسلامی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
چکیده
ادبیات هر قوم و نژادی، بیانگر نگرش آنان نسبت به شخصیت ها و مقوله های فردی و اجتماعی است. ادبیات داستانی یکی از شاخه های مهم ادبیات در ایران است که مطالعه آن نقش مهمی در بازشناسی عناصر و دیدگاههای فرهنگی دارد. شخصیت های داستانی از طریق انتساب خصیصه های فردی، اجتماعی، فرهنگی در یک متن ادبی معرفی می شوند. در این بین، دیدگاههای متفاوتی نسبت به شخصیت زنان در روایات داستانی و شعری ادبیات کهن ایران دیده می شود. در پژوهش حاضر، حضور و جایگاه زنان در نگاره های سه نسخه برجسته شاهنامه (نسخه مغولی شاهنامه دوره ایلخانی، نسخه بایسنقری دوره تیموری و نسخه شاه طهماسب دوره صفوی) به طور تطبیقی بررسی شده است. این مقاله نوع بازنمایی زنان در این نگاره ها را از جنبه های ترکیب بندی صحنه ها، پوشش، ژست ها و نقش نمادین یا روایی آنان مورد مطالعه قرار می دهد. تحولات نگرش هنرمندان نسبت به نقش زنان از عهد ایلخانی تا دوره صفوی مورد توجه بوده و به این منظور زمینه های فرهنگی، سیاسی و هنری هر دوره و تاثیر آن ها بر تصویر زن در نگاره ها نیز مد نظر قرار گرفته است. نتایج تحلیل نشان می دهد که در نسخه مغولی شاهنامه، زنان عمدتا در موقعیت های محدود حضور یافته و معمولا به عنوان عناصر پشتیبان روایت های مردانه تصویر شده اند. اما در نگاره های نسخه بایسنقری، زنان حضوری فعال تر یافته و در ترکیب بندی نقش برجسته ای دارند؛ برخی از تصاویر جلوه های نمادین خاصی از زنان را نشان می دهند. در نسخه شاه طهماسب، بازنمایی زنان به گونه ای ایده آل شده و با تاکید بر زیبایی شناسی دوره صفوی ترسیم شده است که بیانگر تحولات اجتماعی و سلیقه های هنری آن دوره است. مطالعه تطبیقی این سه نسخه روند تحولات تصویر زن در نگارگری ایرانی در اعصار مختلف تاریخی را روشن می سازد.کلیدواژه ها
زن، شاهنامه، نگارگری، ایران، ساختارگراییاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.