مطالعه رویکرد نقادانه در رمان "نفرین زمین" اثر جلال آل احمد

در اینجا از رویکرد ترکیبی جامعه شناسی تاریخی، مطالعات فرهنگی و راتباطات برای مطالعه نقادانه رمان نفرین زمین استفاده می شود. رویکرد نقادانه در سالهای اخیر توجه بسیاری از پژوهشگران و علاقمندان محیط زیست را به خود جلب نموده است. با وجود ظرفیت های موجود و ماهیت میان رشته ای آن، این رویکرد توانسته جای خود را در انواع مختلف رشته های علمی اعم از رشته های تجربی و رشته های علوم انسانی باز نماید و از رهگذر آن بحران محیط زیست و لزوم پرداختن به این امر را بیش از پیش برجسته کند. در این مقاله تلاش می شود تا با استفاده از مفاهیم مطرح در رویکرد بوم گرا، رمان "نفرین زمین" اثر جلال آل احمد مورد نقد و ارزیابی قرار گیرد و به مثابه یک نمونه از تولیدات ادبی-تاریخی دهه ۱۳۴۰ و با رویکرد جامعه شناسی تاریخ ارزیابی شود. در این رمان نویسنده در سه محور اصلی به رابطه انسان و محیط زیست می پردازد. نخست در تباینی کلی محیط زیست روستایی در برابر محیط زیست شهری قرار می گیرد. در سطحی دیگر ورود ماشین به روستا و پیآمدهایی که بر فرهنگ و نوع نگرش مردم داشته و دارد مورد نظر ما است و در نهایت مسئله اصلاحات ارضی با کارکردی استعاری از دخالت انسان در طبیعت و محیط زیست طبیعی خبر می دهد. این استفاده ی استعاری و نیز نام رمان که حاکی از نفرین زمین بر ساکنان آن است، بستری را برای رویکرد نقادانه فراهم می کند که می توان همه ی فعالیت های انسان بر روی محیط زیست طبیعی را از دریچه ای تازه مورد دقت نظر قرار داد.

کلیدواژه ها:

رویکرد نقادانه ، محیط زیست ، رمان نفرین نامه ، جلال آل احمد ، روستا ، شهر ، اصلاحات ارضی