چگونه توانستم مشکل استرس امتحانی را در دانش آموزانم برطرف کنم؟

استرس امتحانی به عنوان یکی از مهم ترین عوامل کاهش عملکرد تحصیلی و افت انگیزه یادگیری در میان دانش آموزان شناخته می شود. در سال تحصیلی جاری، به عنوان دبیر دروس عربی و معارف اسلامی پایه نهم در دبیرستان دوره متوسطه اول مهدیه گروه شهید رجایی شهرستان کرمانشاه، متوجه شدم که بخش قابل توجهی از دانش آموزانم (به ویژه در زمان برگزاری امتحانات میان ترم و پایان ترم) دچار اضطراب و تنش روانی می شوند. این اضطراب نه تنها موجب کاهش دقت و تمرکز آنان در پاسخ گویی به سوالات امتحانی می گردید، بلکه در برخی موارد باعث بروز واکنش های جسمانی مانند تپش قلب، لرزش دست، و احساس تهوع نیز می شد. مشاهده چنین وضعیتی، به ویژه در دانش آموزان مستعد و توانمند، مرا بر آن داشت تا به شیوه ای علمی و مبتنی بر اقدام پژوهی، راهکارهایی برای کاهش این مشکل بیابم و اجرا کنم. در گام نخست، با بررسی دقیق رفتار دانش آموزان در شرایط پیش از امتحان، گفتگوهای فردی و جمعی با آنان، و تحلیل عملکردشان در آزمون ها، مشخص شد که استرس امتحانی این گروه از دانش آموزان بیش از آنکه ناشی از کمبود دانش یا مهارت علمی باشد، ریشه در نگرش های نادرست، فشارهای روانی محیطی، و تجربه های پیشین شکست تحصیلی دارد. داده های جمع آوری شده نشان می داد که از مجموع ۳۳ دانش آموز پایه نهم، حدود ۶۷ درصد آنان پیش از امتحان دچار نگرانی شدید و بی قراری می شوند، ۲۱ درصد نشانه های جسمی مرتبط با اضطراب را بروز می دهند و تنها ۱۲ درصد بدون فشار روانی محسوس به جلسه امتحان وارد می شوند. پس از شناسایی عوامل موثر، مجموعه ای از راهکارهای عملی و قابل اجرا طراحی شد که شامل برگزاری جلسات کوتاه آرام سازی ذهنی در آغاز هر کلاس، استفاده از تکنیک های تنفس عمیق و رهاسازی عضلات، ارائه تکالیف هدفمند به صورت تدریجی به جای انباشته کردن مطالب در روزهای پایانی، شبیه سازی شرایط آزمون برای کاهش ترس از محیط امتحان، و گفت وگوهای انگیزشی برای ایجاد نگرش مثبت نسبت به امتحان بود. همچنین تاکید بر خطاپذیری و طبیعی بودن اشتباهات، به دانش آموزان کمک کرد تا از کمال گرایی افراطی فاصله بگیرند و با اعتمادبه نفس بیشتری در آزمون ها شرکت کنند. اجرای این اقدامات طی یک دوره سه ماهه، تغییرات محسوسی را به همراه داشت. مقایسه وضعیت اولیه و نهایی نشان داد که میزان بروز استرس شدید در میان دانش آموزان از ۶۷ درصد به ۲۸ درصد کاهش یافته، بروز نشانه های جسمی مرتبط با اضطراب از ۲۱ درصد به ۹ درصد رسیده و در مقابل، سهم دانش آموزانی که با آرامش و بدون فشار روانی محسوس در امتحان شرکت می کردند، از ۱۲ درصد به ۶۳ درصد افزایش یافته است. نتایج این اقدام پژوهی نشان داد که با به کارگیری راهکارهای ساده اما مستمر، می توان استرس امتحانی را به طور قابل توجهی کاهش داد و زمینه ای برای ارتقای عملکرد تحصیلی و بهبود سلامت روان دانش آموزان فراهم ساخت. این تجربه ثابت کرد که ایجاد محیطی آرام، تکلیف محوری منظم، شفاف سازی انتظارات معلم، و تقویت نگرش مثبت نسبت به فرایند ارزیابی، از مهم ترین عوامل موفقیت در مدیریت استرس امتحانی هستند. در نهایت، این مطالعه می تواند الگویی عملی برای سایر معلمان و مدیران مدارس در مواجهه با مسئله اضطراب امتحانی در دانش آموزان باشد.

کلیدواژه ها:

استرس ، اضطراب ، دانش آموزان ، امتحان ، تکلیف