محمدجعفر ملکوتی - استاد گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس

طبق آخرین آمار موجود که توسط رسانه های عمومی در اوایل تابستان 1383 اعلام گردید، از جامعه 70 میلیون نفری کشور 30 درصد تغذیه متعادل، 20 درصد پرخوری، 20 درصد کم خوری و 30 درصد بدخوری دارند . این آمار فقط از دیدگاه تامین کالری 3000) کیلوکالری در روز ) است . بدیهی است اگر سیر شدن سلول های گرسنه بدن در جامعه مطرح گردد، این درصدها بسیار متفاوت بوده و حاکی از کیفیت نامطلوب شرایط تغذیه عمومی جامعه می باشد . قاسمی (1382) بیان داشتند که شکم بیش از 86 درصد جامعه سیر می باشد ولی درصد بیشتری از این جامعه از کمبود ریزمغذی ها رنج می برند ] . [ 3 بطوریکه همه می دانیم امنیت غذایی هنگامی وجود دارد که مردم به غذای کافی، سالم و مغذی دسترسی داشته باشند . رابطه مثبت و معنی دار بین توسعه انسانی و امنیت غذایی وجود دارد . به دلیل حاکمیت سوء تغذیه در کشور، شاخص های توسعه انسانی نیز در کشور پائین بوده و تنها در 9 درصد کشورهای اسلامی توسعه انسانی مطلوب گزارش شده است ] . [ 1 نیاز غذایی سلولهای بدن از طریق دریافت عناصر غذایی من جمله پتاسیم، فسفر، کلسیم، منیزیم ، و ریز مغذیها حاصل می شود . وجود عناصر غذایی مورد نیاز در سلولهای بدن اهمیت فراوان دارند . زیرا تمام فعالیت های حیاتی سلول از جمله پیام های عصبی، انقباض ماهیچه، حفظ نفوذناپذیری سلول، استحکام تعادل اسید و باز، حرکت مواد محلول از سلولی به سلول دیگر، متابولیسم پروتئین ها، چربیها و کربوهیدراتها و تولید انرژی دریافتی توسط سلولها صورت می گیرد . عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف اثر معنی داری در تجمع عناصر غذایی در بخش خوراکی تولیدات گیاهی دارند . بنابراین مسلماً نقش تغذیه بهینه گیاه ( غنی سازی ) در ارتقاء سلامت گیاه و متعاقباً در سلامت دام و انسان بسیار حیاتی خواهد بود یکی از راهبردهای مهم توسعه کشاورزی در کشور ارتقاء سطح سلامت جامعه و تحقق شعار پیشگیری مقدم بر درمان است، می باشد . توجه به غنی سازی مواد غذایی و مهار غلظت آلاینده ها در محصولات کشاورزی از جمله راه های دستیابی به این خواسته مهم می باشد . امروزه در پزشکی از عناصر معدنی روی (Zn) و سلنیم (Se) و از ویتامین های به عنوان مواد آنتی اکسیدان یاد می کنند . آنتی اکسیدان ها موادی هستند که در برخی از مواد غذایی که در C و B ،A تولید آنها مصرف بهینه کود رعایت شده باشد، یافت می شوند . این مواد ضمن اینکه ایمنی بدن را افزایش می دهند، اثرات زیان آور انواع رادیکال های آزاد درون سلول ها را نیز خنثی نموده و بدن را در مقابل ابتلا به بیماری های خطرناک ایمن می سازند . از طرف دیگر غنی سازی عبارت است از افزایش غلظت عناصر معدنی مفید برای گیاه، دام و انسان که متأسفانه در خاکهای آهکی جذب آنها کم بوده و حلالیت این نوع عناصر معدنی بسیار پائین می باشد و در نتیجه گیاه، دام و انسان؛ کمبود این عناصر به ویژه ریزمغذی ها شدیداً مواجه هستند . غنی سازی در مزرعه (Enrichment) و یا در مرحله تهیه آرد (Fortification) قابل انجام است که متاسفانه در حال حاضر هیچکدام به صورت جدی در کشور صورت نمی گیرد