عوامل طبیعی فرسایش آبدات تاریخی هرات

آبدات تاریخی، به عنوان میراث فرهنگی و هویتی ملت ها، نقش ارزنده ای در بازتاب تمدن و تاریخ یک جامعه دارند. در ولایت هرات، که از مهم ترین مراکز تاریخی افغانستان محسوب می شود، آثار تاریخی متعددی از دوره های مختلف اسلامی و ماقبل آن بر جای مانده که نه تنها دارای ارزش تاریخی، بلکه واجد اهمیت فرهنگی و گردشگری فراوان اند. این آثار در دهه های اخیر به دلایل گوناگون در معرض آسیب قرار گرفته اند، که یکی از مهم ترین آن ها، فرسایشات ناشی از عوامل طبیعی است. نبود توجه علمی کافی به این بعد از آسیب پذیری، ضرورت انجام این تحقیق را آشکار می سازد. این پژوهش با رویکرد کیفی و با هدف شناسایی و تحلیل عوامل طبیعی موثر بر فرسایش آبدات تاریخی هرات انجام شده است. داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساخت یافته با ۱۵ نفر از کارشناسان و متخصصان حوزه باستان شناسی، مرمت و حفاظت آبدات گردآوری گردید. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل مضمون و بر اساس مراحل شش گانه ی Braun و Clarke (۲۰۰۶) صورت گرفته است. ابتدا کدهای مفهومی استخراج شد، سپس با تجمیع آن ها مضامین فرعی و اصلی تعیین گردید. تمرکز بر دریافت تجربات و بینش های میدانی مشارکت کنندگان، عمق بیشتری به تحلیل ها بخشید. یافته ها نشان داد که نم و رطوبت مهم ترین عامل طبیعی تخریب آبدات تاریخی در هرات است که مستقیما بر تهداب ها، دیوارها و تزئینات بناها تاثیر می گذارد. همچنین، عواملی چون بارندگی های فصلی، یخبندان، تغییرات دمایی شدید، وزش باد، تابش شدید آفتاب و زلزله، در فرسایش فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی این بناها نقش دارند. شرایط اقلیمی خاص منطقه و نبود سیستم های محافظتی نیز موجب تشدید این فرسایشات گردیده است. نتایج این تحقیق می تواند راه گشای نهادهای فرهنگی، آموزشی و حفاظتی برای برنامه ریزی علمی در جهت مرمت و حفاظت از میراث تاریخی هرات باشد.

کلیدواژه ها:

فرسایش ، عوامل طبیعی ، آبدات تاریخی ، نم و رطوبت ، باد و درجه آفتاب ، فرسایش کیمیایی