حسن مجیدی - استادیار علوم سیاسی دانشگاه امام صادق (ع)

جنبش های اخیر در خاورمیانه به سمت گذار که با تاخیری طولانی نسبت به دیگر مناطق جهان صورت می گیرد این پرسش را مطرح می کند که آیا مشکل ناکامی در اتحادثه گرایی در این منطقه با فرض شکل گیری نظام های دموکراتیک از پس جنبش های اخیر آن هم بر پایه صلح دموکراتیک رفع شدنی است؟ به بیان دیگر گذار نسبی به وجوهی از دموکراسی حداقل به مثابه روش آنگونه که ایده اصلی رهبران فکری این جنبش ها در کشور های عربی است، می تواند زمینه ساز صلح دموکراتیک باشد؟ انگاره صلح دموکراتیک فرض را بر این می گیرد که میان نظام های دموکراتیک منازعات پر شدت کمتر صورت می گیرد و نظام های دموکراتیک اختلافات و مشکلات خود را نه از راه جنگ که از راه روش های دموکراتیک مسالمت جویانه حل می کنند به نظر می رسد در سایه تحولات اخیر در آسیای غربی بخصوص تحولات مصر، شکل و مسیر گذار به دموکراسی دشوار و بدلیل نا آزموده بودن دولت های سازی بر مبنای رواتی کارآمد از اسلام گرایی و مردم سالاری، مداخلات قدرت های غربی و نیز نفوذ کشور های محافظه کار عربی گذار به دموکراسی با مشکلات عدیده ای روبروست. با این حال نیروی مردمی که منبع اصلی قدرت نوپدید در خاورمیانه عربی است نشان داده است که ظرفیت بالایی برای پی گیری خواسته های خود در این راه دارد که با وجود برخی مشکلات در مسیر کارآمدسازی دولت های نوپدید، مطالبه دموکراسی با قوت ادامه دارد و این واقعیت می تواند زمینه ساز شکل گیری دولت هایی نسبتا دموکراتیک و در پی آن بلوکی از کشورهای بالنسبه دموکراتیک در آسیای غربی باشد این امر تا حد زیادی آینده ژئوپلتیک آسیای غربی را تحت تاثیر خود قرار می دهد و می تواند زمینه ساز صلح دموکراتیک حداقل در میان این بلوک مستعد تاسیس باشد. البته در این راه مشکلات و دشواری هایی نیز وجود دارد که در رویارویی با ظرفیت ها و قابلیت ها مسیر آینده تحولات منطقه را نشان داده و روشن خواهد ساخت که آیا همچون گذشته همسویی نظام های اقتدار گرای سنتی و مدرن و مداخلات قدرت های غربی در این منطقه تعیین کننده وضعیت بی ثبات و بحران نهادینه شده در این منطقه خواهد بود یا اینکه صلح دموکراتیک بر پایه ائتلاف قدرت های نوظهور، ترسیم کننده بلوک بندی تازه در این منطقه خواهد شد این مقاله کوشش دارد ضمن طرح این مساسئل تا امکان به نقطه های آغاز برای پاسخ بدین پرسش ها برسد.

آسیای غربی، گذار به دموکراسی، صلح دموکراتیک، موانع، قابلیت ها