واکاوی تغییرات مکانی-زمانی رخدادهای حدی دمایی تاریخی و آینده ایران تحت تاثیر تغییر اقلیم
- سال انتشار: 1404
- محل انتشار: فصلنامه مهندسی و مدیریت آبخیز، دوره: 17، شماره: 3
- کد COI اختصاصی: JR_JWEM-17-3_001
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 5
نویسندگان
استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
دانشیار، گروه خشکسالی و تغییر اقلیم، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
دکتری اقلیم شناسی، گروه آموزشی جغرافیا، اداره کل آموزش و پرورش استان فارس، شیراز، ایران
چکیده
مقدمه یکی از مهم ترین اثرات تغییر اقلیم، تغییر در مقادیر میانگین متغیرهای هواشناسی بوده که تغییرات قابل توجهی در خصوصیات حدی متغیرهای هواشناسی را ایجاد کرده است. گرم شدن و ادامه روند افزایشی درجه حرارت کره زمین، عمدتا از طریق رخداد بیشتر حدی های اقلیمی تاثیرات عمیقی در سراسر جهان بر جوامع انسانی، اکوسیستم ها و محیط زیست دارد. رویدادهای حدی اقلیمی در مقایسه با متوسط های اقلیمی تغییرات معنی دارتری در محیط طبیعی و انسانی ایجاد می کند و به دلیل پیامدهای زیست محیطی، اقتصادی- اجتماعی فاجعه بار مورد توجه عموم مردم یک جامعه، دولت و جوامع دانشگاهی است. بر اساس مطالعات انجام شده در دانشگاه ها و سایر مراکز تحقیقاتی، مهم ترین پیامد تغییر اقلیم در ایران افزایش رخدادهای حدی اقلیمی به ویژه حدی های حدی دمایی گرم است. افزایش رخدادهای حدی بخش های مختلف محیط زیست، اقتصادی-اجتماعی، کشاورزی و غیره را در سطوح ملی، منطقه ای و محلی تحت تاثیر قرار می دهد. کاهش تعداد روزهای بارندگی و افزایش فصل خشک، افزایش رخدادهای حدی دمایی گرم و کاهش حدی های دمایی سرد موجب کاهش آب موجود برای آبیاری و افزایش نیاز آبی محصولات کشاورزی، توسعه آفت ها و بیماری ها در محصولات کشاورزی، تاخیر در کشت و برداشت محصولات، رشد نامناسب گیاهان، کاهش راندمان کشت، تغییر الگوی کشت و نوع محصولات و در نهایت کاهش عملکرد محصولات کشاورزی می شود. از این رو، بررسی رخدادهای حدی اقلیمی و بررسی تغییر مکانی و زمانی آنها در گذشته و آینده ایران زمین به منظور اتخاذ تصمیم گیری های لازم برای مقابله و کاهش پیامدهای آن از اهمیت بالایی برخوردار است که در این پژوهش به این مهم پرداخته شده است. مواد و روش ها به منظور بررسی تغییرات مکانی-زمانی رخدادهای حدی دمایی ایران طی دوره مشاهداتی و همچنین دوره آینده از داده های متوسط بیشینه و کمینه روزانه ۱۲۳ ایستگاه سینوپتیک در سطح کشور و داده های مدل CNRM-CM۶-۱ برای دوره ۲۰۶۰-۲۰۲۰ تحت دو سناریو خوش بینانه SSP۱۲۶ و بدبینانه SSP۵۸۵ استفاده شد. کنترل کمی و کیفی داده های دریافت شده با نرم افزار Climpact۲ بررسی شد. به منظور محاسبه شاخص های حدی دمایی سرد و گرم طی دوره های مختلف، از ۱۴ شاخص دمای توصیه شده از سوی گروه کارشناسی CCL/CLIVAR استفاده شد. محاسبه شاخص ها و خروجی های نهایی آن ها در محیط نرم افزار Matlab انجام شده است. نتایج و بحث در حالت کلی، محاسبه شاخص های حدی دمایی گرم طی دوره مشاهداتی نشان داد که برای بیشتر ایستگاه ها فراوانی و روند شاخص های گرم مانند شب های گرم، روزهای گرم، تعداد روزهای تابستانی، تعداد شب های حاره ای روند صعودی و افزایشی داشته است. در مقابل تغییرات زمانی رخداد شاخص های سرد نشان داد که برای بیشتر ایستگاه ها در حالت کلی روند شاخص های سرد مانند روزهای سرد، شب های سرد و تعداد روزهای یخبندان، نزولی و کاهشی بوده است. بررسی فراوانی رخداد شاخص SU۲۵ به عنوان یکی شایع ترین شاخص های حدی گرم نشان داد که بیشترین فراوانی رخداد این شاخص برای ایستگاه کنارک (فرودگاه) با ۳۶۳ روز و کمترین مقدار رخ داده مربوط به ایستگاه اردبیل ۲۱ روز است. بیشینه شاخص روزهای یخبندان (FD) که یکی از شایع ترین شاخص حدی سرد در کشور است برای ایستگاه سراب با ۱۷۹ روز و حد پایینی آن با عدم رخداد یخبندان برای برخی از ایستگاه های جنوب غربی کشور هست. بررسی شاخص های دمایی آینده طی دوره ۲۰۶۰-۲۰۲۰ نشان عدم تابعیت رفتار شاخص های حدی دمایی سرد و گرم از موقعیت جغرافیایی و شرایط توپوگرافی مناطق مختلف کشور است. چرا که بر اساس خروجی های مدل CNRM-CM۶-۱ برای دو سناریو ssp۱۲۶ و ssp۵۸۵ طی دوره ۲۰۶۰-۲۰۲۰، روند شاخص های حدی گرم در مناطق با ارتفاعات زیاد و عرض جغرافیایی بالاتر در مقایسه با مناطق با ارتفاع و عرض جغرافیایی کمتر تفاوتی زیادی ندارد و رفتار روند در مناطق مختلف با ویژگی های جغرافیایی متفاوت با اختلاف کمی مشابه همدیگر است. نتیجه گیری در مجموع، بر اساس نتایج به دست آمده در این پژوهش و پژوهش های مشابه می توان مطرح کرد که حدی های دمایی گرم ایران طی دوره گذشته و آینده با افزایش و بیشتر حدی های سرد ایران با کاهش همراه هستند که نرخ تغییرات آنها در مناطق مختلف کشور با شدت و ضعف متفاوتی همراه است. این شرایط به ویژه با مقایسه شاخص های کمترین های دمای کمینه و بیشینه و بیشترین های دمای کمینه و بیشینه مشخص می شود. این شرایط بیان کننده گرم تر شدن اقلیم ایران و تغییر نوع اقلیم مناطق مختلف ایران و گرایش به سمت خشکی بیشتر است. یکی از دلایل اصلی این شرایط علاوه بر ویژگی های محلی، تغییر در توازن انرژی زمین و نرخ بیشتر گرم شدن قطب نسبت به استوا است که موازنه انرژی زمین و در نهایت تغییر در شرایط جوی و تغییر در الگوی های آب و هوایی شده است. بنابراین لازم است که در سطح مختلف مدیریتی تصمیم گیری های لازم به منظور مقابله یا کاهش پیامدهای احتمالی افزایش دما و رخدادهای حدی گرم دمایی برای مناطق مختلف ایران اتخاذ شود.کلیدواژه ها
روزهای تابستانی, روزهای یخبندان, شاخص های فرین, روند, CMIP۶اطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.