سیمین ناصری - استاددانشگاه علوم پزشکی تهران

امروزه بسیاری از کشورهای جهان با مشکلات زیست محیطی ناشی از استخراج، انتقال و دفع ترکیبات نفتی از قبیل ورود این ترکیبات به خاک و انتقال آن به منابع آب روبرو هستند. در میان روش های حذف هیدروکربن های نفتی از خاک، روش حذف زیستی به این دلیل که از شرایط طبیعی محیط در آن استفاده می شود، ازاهمیت ویژه ای برخوردار است . حذف زیستی با دو روش عمده: 1- مبتنی بر میکروارگانیسم ها و 2- مبتنی بر گیاه (گیاه پالایی) استوار است. گیاه پالایی به استفاده از گیاهان برای حذف آلاینده های خاک، رسوبات، آب های سطحی و زیرزمینی اطلاق می شود و در مقایسه با سایر روش های زیست پالایی دارای مزایای متعددی از جمله ارزان بودن، استفاده از انرژی خورشید به جای انرژی های فسیلی و در نتیجه مقبولیت زیست محیطی بالا، قابلیت کاربرد در مکان و حفظ ساختار خاک، و جلوگیری از پخش غبار توسط باد می باشد. انتخاب نوع گیاه به عواملی چون نوع آلاینده، نوع خاک، شرایط آب و هوایی و عمق آلودگی بستگی دارد. برای آلودگی های سطحی ، کاربرد انواع علف ها به علت داشتن ریشه گسترده و رشد سریع توصیه می شود و در مورد آلودگی های عمیق لازم است از درختان با ریشه طویل استفاده شود. گیاهان با مکانیسم های مختلفی شامل استخراج و تجمع گیاهی، تجزیه گیاهی، تجزیه ریزوسفری، تبخیر و تعریق، و تثبیت گیاهی باعث حذف و کنترل آلاینده ها می شوند. ترکیبات نفتی گستره زیادی از هیدرو کربن ها را در بر می گیرد.گروه هایی با 5/3-1Log kow= می توانند از طریق غشا ریشه وارد گیاه شده و در اثر فرایند های گیاه تجزیه گردند و گروه هایی با 5/3 Log kow> که نمی توانند از طریق غشا ریشه وارد گیاه شوند در ناحیه ریزوسفر گیاه توسط باکتری ها (طی فرایند های متابولیسم و کومتابولیسم) مورد تجزیه قرار می گیرند. با توجه به تنوع گونه های گیاهی در ایران و آلودگی مناطق مختلف به ترکیبات نفتی،استفاده از گیاه پالایی می تواند به عنوان یک راهکار موثر و کاربردی در زیست پالایی خاک های آلوده مطرح شود