توجه به زمان و مکان نزول آیات، معیاری در نقد و بررسی تفسیر
- سال انتشار: 1404
- محل انتشار: نشریه جستارهای قرآنی و حدیثی مدرس، دوره: 11، شماره: 20
- کد COI اختصاصی: JR_QHTS-11-20_009
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 82
نویسندگان
PhD student of Quranic Sciences and Hadith, Faculty of Theology and Islamic Studies, Meybod University, Meybod, Iran
Professor, Department of Quranic Sciences and Hadith, Faculty of Theology and Islamic Studies, Meybod University, Meybod, Iran
Associate Professor, Department of Quranic Sciences and Hadith, Faculty of Theology and Islamic Studies, Meybod University, Meybod, Iran
چکیده
فهم آیات قرآن به ابزار و قرائنی نیاز دارد که لازم است مفسر از آن ها کمک بگیرد. یکی از آن قرائن، آشنایی با زمان و مکان نزول آیه است. این شناخت و بالتبع، آشنایی با شرایط سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و جغرافیایی حاکم بر جزیرهالعرب در عصر نزول از قرائن غیرلفظی فهم آیات است. غفلت از عنصر زمان و مکان نزول، موجب برداشت های ناقص یا متناقض از آیات شده، حال آنکه توجه به آن، راهگشای فهم هماهنگ مفاهیم قرآنی، سیره تربیتی پیامبر (ص) و بستر تاریخی نزول است. این مقاله که به روش توصیفیتحلیلی انجام گرفته، در صدد پاسخ بدین سوال است که چگونه می توان از شناخت زمان و مکان نزول آیات در نقد آراء تفسیری بهره برد؟ نتایج تحقیق بیانگر آن است که شناخت زمان و مکان نزول آیات، اولا، نقشی کلیدی در فهم صحیح از متن الهی دارد و نه تنها در تعیین مصادیق آیات و معنای دقیق واژگان موثر است، بلکه در تشخیص روش قرآن در تربیت افراد جامعه و سنجش اعتبار روایات اسباب نزول نیز نقش دارد. ثانیا، به مثابه معیار سنجش اعتبار تفسیری به دو گونه عمل می کند: الف) کارکرد ایجابی: با ارائه چهارچوب تاریخی، به فهم دقیق سیاق، دلالت واژگان، اهداف سوره ها و شناسایی جریان های عصر نزول کمک می کند؛ ب) کارکرد سلبی: به عنوان معیاری نقدی، روایات جعلی اسباب نزول را ابطال می کند. غفلت از زمان و مکان نزول، مفسر را در دام های چهارگانه «تحمیل مصادیق خاص بر مفاهیم عام»، «اتحاد کاذب سیاقی»، «تحلیل نادرست پدیده های تاریخی» و «پذیرش روایات مجعول» می اندازد. از سوی دیگر، شناخت تقدم و تاخر نزول آیات، کلید فهم سیر حکمت آمیز قرآن در سه سطح است: سطح تشریعی (شناخت ناسخ و منسوخ)؛ سطح جامعه شناختی (تدریج در نزول احکام) و سطح تربیتی جامعه اسلامی.کلیدواژه ها
Quran, Exegesis, Time of revelation, Place of revelation, Quranic educational system, Islamic civilization’s developmental trajectory, قرآن, تفسیر, زمان نزول, مکان نزول, نظام تربیتی قرآنی, سیر رشد تمدن اسلامیاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.