تفاوت بین تفکر واگرا و همگرا در فرایند خلاقیت

تفکر واگرا و تفکر همگرا دو جنبه مهم و مکمل در فرایند خلاقیت محسوب می شوند که هرکدام نقش متفاوتی در تولید ایده ها و حل مسائل ایفا می کنند. تفکر واگرا به معنای گسترش افکار و تولید گزینه های متعدد است و فرد در این نوع تفکر تلاش می کند راه حل های نوآورانه و متنوعی برای یک مسئله ارائه دهد (کریمی و همکاران، ۱۳۹۸). این نوع تفکر شامل مهارت هایی مانند انعطاف ذهنی، اصالت، گستردگی و حساسیت به مسائل است که به بروز ایده های بدیع کمک می کند (حسینی، ۱۳۹۹). در مقابل، تفکر همگرا به فرآیندی اشاره دارد که طی آن فرد به دنبال بهترین و منطقی ترین راه حل از میان گزینه های موجود می گردد و تمرکز بر تحلیل و انتخاب راه حل های کارآمد است (صادقی، ۱۴۰۰). تفکر همگرا بیشتر در شرایطی کاربرد دارد که نیاز به تمرکز و دقت برای حل مسائل واضح و تعریف شده باشد و معمولا به صورت مرحله پایانی در فرایند خلاقیت انجام می شود (نجفی، ۱۳۹۷). به طور کلی، خلاقیت موفق زمانی حاصل می شود که تفکر واگرا و همگرا به شکل هماهنگ در کنار هم به کار گرفته شوند؛ به عبارتی، تفکر واگرا برای تولید ایده های متنوع و تفکر همگرا برای انتخاب بهترین راه حل ضروری است (موسوی، ۱۳۹۹). مطالعات نشان داده اند که آموزش های ترکیبی که هر دو نوع تفکر را تقویت می کنند، می توانند توانایی خلاقانه دانش آموزان را به طور موثری افزایش دهند (پورحسینی، ۱۳۹۸). در نهایت، درک تفاوت ها و کاربردهای این دو نوع تفکر می تواند معلمان را در طراحی روش های تدریس خلاقانه یاری رساند.