بررسی تجربیات شهروندان درخصوص دسترسی پذیری حمل ونقل عمومی برای افراد دارای معلولیت

دسترسی پذیری حمل ونقل عمومی برای افراد دارای معلولیت یکی از مهم ترین شاخص های عدالت اجتماعی و کیفیت زندگی شهری محسوب می شود. بررسی تجربه زیسته شهروندان معلول از سیستم حمل ونقل، امکان شناسایی موانع و نیازهای واقعی این گروه و ارائه راهکارهای بهبود خدمات را فراهم می سازد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تجربیات شهروندان دارای معلولیت از دسترسی پذیری حمل ونقل عمومی در شهر مشهد انجام شد. مطالعه به روش کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی انجام شد و داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته با ۱۵ شرکت کننده جمع آوری شد. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل مضمون صورت گرفت و چهار مضمون اصلی شامل: «زیرساخت ها و تجهیزات فیزیکی ناکافی»، «اطلاعات و علائم دسترس پذیر ناکافی»، «رفتار و آموزش ناکافی کارکنان» و «محدودیت ها و چالش های عملی استفاده» استخراج گردید. در زمینه زیرساخت ها و تجهیزات فیزیکی، مشارکت کنندگان مشکلاتی مانند نبود رمپ های استاندارد، ارتفاع نامناسب سکوها و وسایل نقلیه و خرابی مکرر آسانسورها و پله برقی ها را گزارش کردند که استقلال و ایمنی آن ها را محدود می کند. در بعد اطلاعات و علائم، نبود تابلوهای بریل، راهنمای صوتی، نقشه ها و تابلوهای واضح و عدم وجود اعلان های صوتی و تصویری همزمان باعث سردرگمی و محدودیت حرکت مستقل کاربران شد. همچنین، رفتار و آموزش ناکافی کارکنان شامل آگاهی محدود رانندگان و ماموران و برخوردهای غیرحرفه ای یا بی توجهی به نیازهای افراد معلول، تجربه استفاده را تحت تاثیر منفی قرار داد. در نهایت، محدودیت ها و چالش های عملی استفاده، مانند وابستگی به همراهان، دشواری برنامه ریزی سفر و کاهش استفاده یا محدود شدن سفرها، نشان دهنده اثر مستقیم موانع فیزیکی، اطلاعاتی و رفتاری بر زندگی روزمره کاربران بود. این یافته ها نشان می دهد که دسترسی پذیری حمل ونقل عمومی در مشهد تنها یک مسئله فیزیکی نیست، بلکه نیازمند اقدامات جامع در حوزه زیرساخت، اطلاع رسانی، آموزش کارکنان و طراحی مسیرهای عملیاتی است. نتایج مطالعه می تواند مبنایی برای برنامه ریزی شهری و سیاست گذاری های کاربردی جهت ارتقای کیفیت خدمات حمل ونقل و افزایش استقلال و مشارکت اجتماعی شهروندان دارای معلولیت فراهم آورد.

کلیدواژه ها:

معلولیت ، دسترسی پذیری ، حمل ونقل عمومی ، تحلیل مضمون ، تجربه زیسته.