ارزیابی تحلیلی سنت تدفینی تهی گور در شرق ایران: مطالعه موردی محوطه های شهرسوخته، شهداد (خبیص) و خنامان
- سال انتشار: 1404
- محل انتشار: فصلنامه مطالعات باستان شناسی، دوره: 17، شماره: 1
- کد COI اختصاصی: JR_JARCS-17-1_005
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 27
نویسندگان
دانشیار گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه نیشابور، نیشابور، ایران(نویسنده مسئول).
دانشجوی دکتری باستان شناسی، گروه باستان شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
استادیار گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
شناخت شیوه های تدفین و تفسیر گورنهاده ها، تبلور فرهنگ و بازتابی از عقاید بشری نسبت به جهان دیگر، آداب ورسوم، باورهای مذهبی و همچنین ساختارها و پیچیدگی های اجتماعی است. با ظهور مراکز شهری و گسترش آن ها در دوره مفرغ قدیم و میانی سبب شکل گیری ارتباطات تجاری گسترده و برهم کنش های فرهنگی ویژه ای میان مهم ترین کانون های فرهنگی جنوب و شمال شرق و آسیای میانه می شود که پس از آن در دوره مفرغ جدید با ظهور فرهنگ بلخ-مرو/خراسان بزرگ نیز ادامه می یابد. در این دوره سنت های تدفینی ویژه ای شکل گرفته که مهم ترین آن تهی گور است و درک کلی منشا تهی گورها از اهداف اصلی پژوهش حاضر نیز محسوب می شود. آن ها گوری اند که فاقد بقایای اسکلت متوفی بوده و احتمالا کارکرد یادمانی داشته یا تنها یک سنتی تدفینی اند. شکل گیری این سنت از دوره مفرغ قدیم در جنوب شرق و در گورستان های شهرسوخته، شهداد و خنامان گزارش شده و در دوره های بعد، یعنی مفرغ میانی و جدید به عنوان پدیده ای فراگیر در نیمه شرقی ایران و آسیای میانه مطرح می شود؛ در این راستا پرسش اصلی پژوهش، چرایی و چگونگی این موضوع و مکانیزم های انتشار این سنت است که حجم و تعداد تهی گورهای کاوش شده در مناطق فرهنگی متعدد و گاهنگاری های ارائه شده برای آن ها به تحلیل موضوع کمک می کند. فرض کلی بر این منطق استوار است که باتوجه به بررسی کمی و گاه شناختی جامعه آماری منشا اصلی این سنت یا شیوه تدفینی به منطقه جنوب شرق ایران و مشخصا دوره مفرغ قدیم در محوطه شهرسوخته سیستان و گورستان الف شهداد نسبت داده می شود. این سنت سپس در دوره مفرغ میانی در گورستان ب و ج شهداد و خنامان کرمان رواج یافته و درنهایت در راستای ارتباطات فرهنگی، جابه جایی مردم و اندیشه های مکانیزم شبکه های ارتباطی، تجارت های غیرمستقیم و پیشه وران کوچ رو، به صورت فراگیر در مناطق میانه آسیا در دوره مفرغ جدید، انتشار پیدا کرده است.کلیدواژه ها
فرهنگ بلخ-مرو/خراسان بزرگ, شهرسوخته, شهداد, سنت های تدفین, تهی گوراطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.