علی اخترپور - دکترای عمران-مکانیک خاک- کارشناس بخش سدسازی شرکت مهندسین مشاور مهار آب مشهد
علی ظهوریان - کارشناس ارشد مکانیک خاک- کارشناس بخش سدسازی شرکت مهندسین مشاور مهار آب مشهد
بابک صدیقیان آستانه - کارشناس ارشد سازه هیدرولیکی- مدیر بخش سدسازی شرکت مهندسین مشاور مهارآب مشهد
روح الله غلامی - کارشناس عمران- مدیر طرح سد مخزنی سومبار- شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی

سدهای خاکی با هسته رسی عمدتاً بدلیل خصوصیات مناسب فنی و نیز ملاحظات اقتصادی و اجرایی در کشور جایگاه ویژه ای یافته بطوریکه عمدهسدهای ساخته شده در کشور در این رده قرار می گیرند. در این نوع سدها عمدتاً اجرای هسته و فیلترهای مجاور آن در مسیر بحرانی احداث سد قرارمی گیرند در حالیکه پوسته های درشت دانه با سهولت و سرعت بالا قابل اجرا می باشد.با توجه به این مطلب امکان جایگزینی هسته رسی با مصالحآب بند مناسب دیگر مورد بررسی قرار گرفته که از جمله این مصالح استفاده از بتن پلاستیک در بدنه سد به جای هسته رسی می باشد.بتن پلاستیکدر آب بندی پی سدها در کشور بصورت گستردهتاکنون مورد استفاده قرار گرفته است در صورتیکه استفاده از آن به عنوان المان آب بند در بدنهسد کمتر مورد توجه قرار گرفته است.ایده مطرح شده در این زمینه اجرای بتن پلاستیک در مرکز بدنه سد با انجام حفاری مرحله ای در پوسته هایدرشت دانه می باشد. این پیشنهاد از دیدگاههای مختلف قابل نقد و بررسی بوده که عمده آن مسائل مرتبط با صلبیت دیوار بتن پلاستیک در قیاس باپوسته های خاکی سد و انتقال تنش به دیوار ونیز احتمال شکست دیوار در شرایط استاتیکی و دینامیکی است.در این مقاله به روش عددی به بررسیعملکرد دیوار آببند پیشنهادی به عنوان المان آب بند در بدنه یک سد مخزنی که بر روی آبرفت در حال احداث است (سد مخزنی سومبار)، پرداختهمی شود.نتایج تحلیل های استاتیکی حاکی از آن است که با توجه به نشست پذیری قابل توجه پی آبرفتی احتمال شکست دیوارآب بند در ترازهایپایین بدنه سد وجود دارد و برای سد سومبار این جایگزینی به لحاظ فنی امکان پذیر نمی باشد.

سد خاکی با هسته رسی، دیوار آب بند، بتن پلاستیک