ارزیابی روابط بین برخی از صفات رشدی و بیوشیمیایی سویا تحت تنش شوری بوسیله تجزیه همبستگی کانونیک و شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل در مرحله گیاهچه ای

سابقه و هدف: سویا مانند سایر بقولات در گروه گیاهان حساس به شوری است و نظر به آنکه مانند سایر گیاهان زراعی تحت شرایط تنش شوری با کاهش عملکرد مواجه می شود، لذا کشف سازوکارهایی که پاسخ سویا به شوری را کنترل می کنند و انتخاب ارقامی که در شرایط شوری با کاهش عملکرد روبرو نشوند، از جنبه زراعی و بهره وری اقتصادی بسیار مهم است. هدف این تحقیق تعیین روابط بین مجموعه صفات مرتبط با رشد گیاهچه و صفات بیوشیمیایی و استفاده از این روابط و صفات در شناسایی ژنوتیپ های متحمل به تنش شوری در سویا بود.مواد و روش ها:دو طرح بلوک کامل تصادفی جداگانه یکی برای تیمار شاهد با شوری صفر و دیگری برای تیمار شوری با ۱۵۰ میلی مولار کلرید سدیم، برای ارزیابی ۳۰ ژنوتیپ سویا به صورت کشت هیدروپونیک در شرایط گلخانه ای در موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در سال ۱۳۹۶ استفاده شد. در این مطالعه صفات مرتبط با رشد گیاهچه و صفات بیوشیمیایی زیر مورد بررسی قرار گرفت: شاخص سطح برگ، ارتفاع ساقه، طول ریشه، وزن تر و خشک هر دو اندام هوایی و ریشه، میزان کلروفیل(SPAD value)، شاخص صدمه شوری (Salt injury index)، میزان سدیم و پتاسیم در اندام هوایی و ریشه، نسبت پتاسیم به سدیم اندام هوایی و ریشه، و نسبت جابه جایی سدیم و پتاسیم از ریشه به اندام هوایی. یافته ها: تجزیه واریانس امی نشان داد که ژنوتیپ، محیط (تیمارهای شوری) و برهمکنش های آنها اثر معنی داری بر تغییرات وزن تر اندام هوایی سویا داشتند. صفات وزن خشک و تر اندام هوایی در هر دو شرایط دارای همبستگی مثبت و معنی دار با صفات ارتفاع اندام هوایی، طول ریشه، سطح برگ، وزن خشک و تر ریشه و با نسبت پتاسیم به سدیم اندام هوایی در شرایط تنش بودند و همچنین در شرایط تنش دارای همبستگی منفی و معنی دار با شاخص صدمه شوری و محتوای سدیم ریشه بودند. تجزیه همبستگی های متعارف در شرایط تنش شوری برای مجموعه صفات مرتبط با رشد گیاهچه ها در مقابل مجموعه صفات بیوشیمیایی به ایجاد یک متغیر غیر همبسته معنی دار انجامید. به منظور انتخاب بهترین ژنوتیپ ها با استفاده از تمام صفات مورد بررسی در شرایط تنش از شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل (SIIG) استفاده شد. بر اساس شاخص SIIG، ژنوتیپ های Lee، Vernal، LYON، l۵۰۴، Crawford و Douglas جزء ژنوتیپ های متحمل به شوری بودند. نتیجه گیری: در تفکیک ژنوتیپ ها به دو دسته متحمل و حساس هر دو روش تجزیه همبستگی کانونیک و روش شاخص انتخاب ژنوتیپ مطلوب مشابهت فراوانی با هم داشتند. بجز صفت محتوای کلروفیل در بقیه صفات واکنش دو دسته ژنوتیپ های متحمل و حساس یکسان بود. نتایج نشان داد که ژنوتیپ های سویای متحمل به شوری دارای ارتفاع گیاهچه بلندتر، سطح برگ بیشتر و وزن تر اندام هوایی بیشتری بوده و از طرف دیگر اغلب دارای شاخص صدمه شوری کمتر و میزان سدیم در اندام هوایی کمتری می باشند.

کلیدواژه ها:

سویا ، تنش شوری ، هیدروپونیک ، تجزیه همبستگی متعارف ، شاخص انتخاب ژنوتیپ مطلوب