تحولات دین داری و آینده حکمرانی دینی
- سال انتشار: 1403
- محل انتشار: فصلنامه علوم سیاسی، دوره: 27، شماره: 3
- کد COI اختصاصی: JR_JCKE-27-3_003
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 64
نویسندگان
دکتری علوم سیاسی و دانش آموخته حوزه علمیه قم، قم، ایران.
چکیده
بررسی مداوم تحولات عرصه دین داری و تاثیر گذاری های احتمالی آن بر حکمرانی دینی برای ایران معاصر بسیار اهمیت دارد؛ زیرا در حکومت دینی بعد مهمی از مشروعیت بر اساس باورها و علقههای مردم قوام یافته است و هرگونه دگرگونی در انگارههای دینی بر نوع تلقی عمومی از مشروعیت نظام بسیار تاثیرگذار است؛ از این رو هدف این مقاله بررسی نسبت میان تحولات عرصه دین داری با مبانی و روندهای حکمرانی دینی است. دین داری مانند هر پدیده دیگری در طول زمان و تحت تاثیر عوامل متعددی نزد اقشاری از جامعه، شکل و شمایل گذشتهاش را از دست داده و به لسان و لباس جدیدی درآمده است. پرسش اساسی این است که تحولات عرصه دین داری چه نوع تاثیراتی بر آینده حکمرانی دینی در ایران خواهد داشت؟ برای پاسخ به این پرسش لازم است به این پرسش ها نیز پرداخته شود که طی چهار دهه گذشته اهمیت اجتماعی دین چه روندی یافته است و دینداران با چه سبک و رفتاری، دین داریشان را بروز میدهند؟ پژوهش حاضر می کوشد با بررسی چگونگی حرکت روندهای دین داری در بیست سال گذشته، در پنج بعد باورها، سبک دین داری، مناسک، دین اجتماعی و احساس دینی به ادبیات نظری این تحول دست یابد. مدعا آن است که دین داری در دو دهه گذشته به سمت فردی شدن در حال حرکت است و این میتواند برای حکمرانی دینی که مبنای مشروعیتش را بر آموزههای اسلام سیاسی نهاده است، موجد چالشها و نگرانیهایی باشد. برای پیگیری فرضیه فوق از مقایسه روندشناختی پژوهشهای راهبردی انجام شده در این زمینه بهره بردهام. نتیجه آنکه در بیست سال گذشته بعد باورها قویترین بخش دین داری ایرانیان بوده است؛ همچنین رشد مناسک جمعی ثانویه در کنار افت پایبندی به مناسک اولیه و کاهش شدید مناسک جمعی (مانند نماز جماعت و جمعه) و همچنین پر رنگتر شدن ابعاد عاطفی، بیشتر صاحبنظران را قانع کرده است که این تحولات را به معنای فراروی و گاهی گذار از الگوی فقهی و کلامی/شریعتمدارانه به الگوهای عرفانی و اخلاقی/ هیجانی بدانند. طی سالهای مورد بررسی، درصد افرادی که دین داری را به قلب پاک تعبیر میکنند؛ هرچند انسان اعمال دینی اش را انجام ندهد، به بیش از دو برابر افزایش یافته است؛ به همین میزان بخشهایی از دینداران از رسالهمحوری و الزام به تبعیت از یک مرجع تقلید در حال عبورند. مطابق شاخصهای دین اجتماعی ارائه شده در مقاله، حدود ۶۲% از پاسخگویان با دخالت شاخصهای دینی در استخدام افراد مخالفت کردهاند؛ همچنین بسیاری از پاسخگویان در آخرین نظرسنجی گفته اند دین باید از سیاست جدا باشد. بر اساس یافته های مقاله با وجود حفظ باورهای قلبی و قبلی اقشاری از مردم، روند التزام به مناسک درجه یک، به ویژه با جلوه سیاسی- عبادی کاهشی محسوس داشته است. دستهای از افراد حساسیتی به شکسته شدن احکام الهی در عرصه اجتماعی ندارند و در عرصههایی به خوداجتهادی رسیدهاند و به زعم نویسنده خطر این روندها برای قوام و استمرار جمهوری اسلامی از دیگر تهدیدها کمتر نیست.کلیدواژه ها
دین, دین داری, حکمرانی, حکومت دینی, اعتقادات, مناسکاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.