ارتباط بین شاخص های کلان اقتصادی جنگل نشینان و تغییرات گستره جنگل (مطالعه موردی شهرستان کوهدشت، ایران)

جنگل های زاگرس به عنوان یکی از مهم ترین اکوسیستم های جنگلی ایران، تحت تاثیر وابستگی عمیق روستاییان به منابع طبیعی با چالش های جدی مواجه شده اند. تخریب این جنگل ها نه تنها به کاهش کیفیت و کمیت منابع طبیعی منجر می شود، بلکه پیامدهای منفی قابل توجهی بر معیشت و زندگی جوامع محلی نیز دارد. تغییرات جمعیتی باعث ایجاد تغییراتی در فعالیت های اقتصادی شده و به عنوان نقطه شروع تغییرات کاربری اراضی محسوب می شود. این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین متغیرهای اقتصادی (هزینه سرانه، خط فقر، جمعیت، مهاجرت) با تغییرات مساحت جنگلی در دهستان اولادقباد شهرستان کوهدشت استان لرستان انجام شد. برای این منظور ابتدا خط فقر با در نظر گرفتن ۵۰ درصد میانگین هزینه سرانه محاسبه و اطلاعات جمعیت، مهاجرت از داده های سرشماری و سالنامه آماری سال های ۱۳۷۲ تا ۱۳۹۲ جمع آوری گردید. تغییرات سطح جنگل در منطقه به مساحت ۱۳۲۵۰ هکتار برای سه دوره زمانی (۱۳۷۲- ۱۳۸۲- ۱۳۹۲) و کاربری های (کشاورزی، جنگل، مرتع، زمین بدون پوشش و مناطق انسان ساخت) با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست توسط سنجنده TM، ETM+، OLI بررسی گردید. نقشه سطح جنگل در این دوره های زمانی به روش طبقه بندی نظارت شده با الگوریتم حداکثر احتمال برای مشخص نمودن تبدیل کاربری های مختلف به یکدیگر از مدل (LMM) Landuse Multiplication Matix استفاده شد. نتایج نشان داد میزان تخریب جنگل معادل ۵۲۸ هکتار و فقر طی ۲۰ سال افزایش یافته است. نرخ تخریب جنگل در دوره اول (۸/۲۲ هکتار در سال) تغییرات سالانه دوره دوم (۳۰ هکتار در سال) است که نشان دهنده تخریب شدیدتر در دوره ۱۳۸۲-۱۳۹۲ می باشد. در دوره اول منطقه مورد مطالعه مهاجرپذیر بوده افزایش جمعیت، سبب استفاده بیش از حد از جنگل و تبدیل کاربری جنگل به زمین بدون پوشش و کشاورزی شد و به همین دلیل اثر تخریب بیشتر در دوره دوم نمایان گردید و فقر منابع طبیعی باعث فقر مادی مردم بومی و در نهایت مهاجرت از منطقه در دوره ۱۳۸۲-۱۳۹۲ شده است. تجزیه و تحلیل همبستگی بین متغیرها نشان داد که فقر و جمعیت در تخریب جنگل موثرتر از هزینه سرانه و مهاجرت هستند. ارائه نتایج برنامه های اجرا شده برای حفظ و بهره برداری از منابع طبیعی و همچنین مستندسازی روند تغییرات پوشش گیاهی، به عنوان ابزاری عینی و موثر برای برنامه ریزان منابع طبیعی در حال حاضر و آینده به شمار می آید. در این مطالعه برای اولین بار در یکی از مناطق جنگلی غرب کشور به بررسی شاخص های اقتصادی- اجتماعی و تغییرات جنگل پرداخته شد. با بهره گیری از این اطلاعات، امکان ارزیابی دقیق اثرات توسعه و تغییر کاربری اراضی فراهم می شود که می تواند به تصمیمات بهینه و برنامه ریزی موثر برای پیشگیری از اثرات نامطلوب زیست محیطی کمک کند.

کلیدواژه ها:

تخریب گستره جنگل ، تصاویر ماهواره ای ، شاخص های کلان اقتصادی ، خط فقر ، حداکثر احتمال