بازتاب نشانه ها، عالئم و شعائر نبوی در سکه های اسلامی-ایرانی

سکه یکی از مهمترین ارکان اقتصادی جهان از دیرباز تاکنون بوده و معمولا از جنس فلزات گرانبهایی مانند طلا و نقره و برنز و مس و برخی آلیاهای ارزشمند ضرب می گردیده است. امروزه نیز با وجود تغییرات شگرف حوزه های اقتصادی و جایگزینی انواع اسکناس ها و اوراق بهادار با سکه ها و نیز ورود فضای دیجیتال به عرصه های اقتصادی و تولید انواع رمز ارزها، همچنان سکه ها تولید و استعمال و بخش مهمی از اقتصاد جهان را شامل می شوند. سکه ها علاوه بر ارزش مادی، نقش مهمی در ترویج و تبلیغ نمادهای فرهنگی، مذهبی و سیاسی نیز دارند. در تمدن اسلامی، سکه ها در انواع گوناگون و با کیفیت های مختلفی ضرب شده اند. در سکه های اسلامی، نمادهای اسلامی از ابتدا دارای اهمیت فراوانی بودند و روح تبلیغی و وجه سیاسی دین اسلام دامنه متنوعی به این نمادها بخشیده بود. همچنان که در اصول اعتقادی مسلمانان توحید و نبوت از اصلی ترین مبانی اسلامی بوده است، در سکه های اسلامی نیز علائم و شعائر این دو اصل همواره حضوری دائمی داشتند. از اولین نمونه های سکه های اسلامی، سکه های ایرانی-اسلامی مشهور به عرب-ساسانی بوده اند که بهمراه نماده های خاص و کیفیت و علائم ضرب کاملا مشابه دوران ساسانیان با ویژه سکه های خسروپرویز (خسرو دوم ساسانی) ضرب می شدند و تنها در حاشیه های روی سکه (جمله ای که تصویر شاه ساسانی را داشت) نقوشی اسلامی در آن می گردید که یکی از این نقوش ها نقش «محمد (ص)» به همراه الفبای عربی بود و با دین ترتیب بندی مناسب سکه ها را دوزبانه (پهلوی-عربی) می ساخت (سایر نوشته ها یعنی محل ضرب و سال ضرب و عباراتی در تکریم شاه ساسانی همگی به پهلوی ساسانی بودند). مدتی بعد یعنی در اوایل قرن سوم و اوایل قرن چهارم، سکه های تماما عربی جدیدی در دولت امویان ضرب شدند که در پشت آن ها عبارت «محمد (ص) رسول الله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی المدین کلمه و لو کره المشرکون» نقش گردیده بود. این عبارت ها در بازه های طولانی یعنی تا عهد عباسیان نیز با سکه های اسلامی عجین گردید و در دامنه وسیعی از خلفای را بانندازی مانند خلفای فاطمیان در مصر و امویان آندلس نیز تکرار شد. طی حکومت های منطقه ای و محلی جهان اسلام پس از فروپاشی خلفای عباسیان بغداد در سمال

کلیدواژه ها:

سکه های اسلامی ، نمادهای اسلامی ، علائم نبوی ، شعائر اسلامی ، ضرب سکه