بازپژوهی تحلیلی رویکرد قرآنی ویلفرد مادلونگ به مساله جانشینی پیامبر اکرم (ص)

مساله جانشینی پیامبر اکرم(ص) از مهمترین مسائل اسلام می باشد. اهمیت این موضوع از آن روست که جانشین پیامبر (ص) نه تنها زمام امور سیاسی و اجتماعی جامعه اسلامی را به دست می گیرد، بلکه تبیین کننده و مفسر آموزه های دینی نیز خواهد بود. نوشتار حاضر با بهره جستن از روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد انتقادی به بررسی رویکرد قرآنی ویلفرد مادلونگ به مساله جانشینی پیامبر اکرم(ص) (با تاکید بر منابع تفسیری و روایی فریقین) می پردازد. آغاز این حرکت توسط مادلونگ در کتاب جانشینی محمد (صلی الله علیه و آله) بوده است که در ۱۹۹۷ م منتشر و به زودی به عنوان یک مرجع مهم در این بحث شناخته شد. مادلونگ، در مقدمه کتابش "حقوق خویشاوندی و خاندانهای پیامبران در قرآن"، به بررسی نقش و اهمیت خاندان انبیاء در رسالت و هدایت الهی می پردازد. او با تکیه بر آیات قرآن، نشان می دهد که خاندان انبیاء نقشی کلیدی در تایید، تثبیت و ادامه مسیر رسالت پیامبران داشته اند. مادلونگ همچنین به این موضوع می پردازد که جانشینی پیامبران، مطابق نظر قرآن، از میان خاندان ایشان و توسط خود آنها صورت می پذیرد و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز قصدی جز این نداشته است. وی در این زمینه، به بررسی آیات قرآن می پردازد که در آنها به جانشینی ابراهیم (ع) توسط اسحاق (ع) و موسی (ع) توسط هارون (ع) اشاره شده است. و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز قصدی جز این نداشته است. استنتاج و استدالالت قوی مادلونگ سبب شد که کمتر کسی پاسخ مستقیمی به نتیجه گیری های وی ارائه دهد. اما به نظر نگارنده، اشتباهات و کاستی هایی نیز در برداشت قرآنی مادلونگ وجود دارد: ۱- توجه نکردن به آیات والیت که در شان امام علی(ع) نازل شده است و توسط شیعیان مورد استناد بوده است و نیز توضیحات و ادله متکلمین شیعه در استفاده از این آیات؛ ۲- تفسیر و درک نادرست از تفسیر آیاتی همچون آیه تطهیر ۳- عدم توجه به حقایق تاریخی از قبیل روایات فراوانی که در تعیین و جانشینی امام علی علیه السلام وارد شده است.

کلیدواژه ها:

رویکرد قرآنی ویلفرد مادلونگ ، خاورشناسان ، جانشینی پیامبر (صلی الله علیه و آله) ، تشیع ، امام علی (علیه السلام) ، منابع تفسیری و روایی فریقین