کبری خادم - دانشجوی ارشد مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی و محیطزیست،
محمد جنگجو - استادیار دانشکده منابع طبیعی و محیطزیست، دانشگاه فردوسی مشهد
منصور مصداقی - استاد مدعو دانشکده منابع طبیعی و محیطزیست، دانشگاه فردوسی مشهد

هلالی آبگیر، چاله هایی نیمدایره ای شکل هستند که در امتداد خطوط تراز و عمود بر جهت شیب و توسط نیروی کارگری و یا با استفاده از ماشین آلاتی مانند تراکتور احداث میشوند. در مرتع کومیران که در قسمت بالادست کویر محمدآباد چاهک درشهرستان قائنات قرار دارد، چالههای هلالی آبگیر به منظور جلوگیری از ورود رواناب به داخل کویر و در نتیجه جلوگیری از گسترش کویر احداث شدهاند. علاوه بر این در داخل چالهها بذر چندین گونه مرتعی مفید نیز کشت شده است. این پژوهش باهدف بررسی اثر اندازه چالهها و موقعیت قرارگیری آنها در مرتع (داخل آبراهه و خارج از آبراهه) بر بهترین موقعیت نهالهایگیاهان مرتعی و نیز بررسی بخشی از چاله که گیاهان مرتعی بیشترین استقرار را داشتهاند، انجام شده است. در این پژوهش همبستگی و رگرسیون بین مساحت هلالی آبگیر و تعداد نهالهای مستقر شده تاغ و آتریپلکس و سایر گیاهان طبیعی در هلالیآبگیر بررسی شد. همچنین محل استقرار نهالهای تاغ و آتریپلکس و سایر گیاهان در هلالی آبگیر بررسی شد. نمونهگیری بهصورت سیستماتیک- تصادفی انجام شد. نتایج نشان داد که رابطه معنیداری بین مساحت هلالی آبگیر و تعداد گیاهان موجود درهلالی وجود نداشت. بیشترین استقرار گیاهان کاشته شده در هلالی آبگیر در بخش میان هلالی و چپ هلالی و راست هلالیآبگیر بود. گیاهان کاشته شده کمترین استقرار را در بخش وسط هلالی و خارج هلالی داشتند در صورتی که سایر گیاهان بیشترین حضور را در این بخشها داشتند. نتیجه گیری، اگر هدف اصلی از استقرار چالههای هلالی احیاء مناطق خشک یا کاشت گیاهان باشد، توصیه میشود که چالههای کوچک به مساحت 4-2 متر مربع احداث و گیاهان مرتعی در بخش داخلی پشتهها کاشته شوند.

استقرار گیاهان، کویر، هلالی آبگیر