طرحی از فلسفه دینی در اندیشه فارابی با تمرکز بر «رساله فی اغراض مابعدالطبیعه»
- سال انتشار: 1404
- محل انتشار: پژوهشنامه فلسفه دین، دوره: 23، شماره: 1
- کد COI اختصاصی: JR_JPRR-23-1_004
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 63
نویسندگان
دانش آموخته دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران، ایران.
استاد گروه الهیات، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران، ایران.
استاد گروه الهیات، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران، ایران.
چکیده
فلسفه فارابی برساختی هوشمندانه از پاره ای آیات و اشارات قرآنی و بعضی آموزه های میراث فلسفه یونانی است که سهم خلاقیت های این فیلسوف نیز در آن محفوظ است. این نوع تالیف قبل از فارابی سابقه داشته و به فلسفه دینی نام بردار است. در این الگوی فکری (فلسفه دینی) اصول اعتقادی موجود در هر یک از ادیان ابراهیمی (برای پیروان هر کدام از این ادیان) به عنوان اصل مفروض در نظر گرفته می شود و از میان آموزه های فلسفی، آنهایی که با این اصول موضوعه تقابل نداشته باشند، در برساخت یک نظام فلسفی دینی با تنظیمی سازگار مورد استفاده قرار می گیرند. به زعم ما، می توان طرح اولیه ای از نزدیک شدن به فلسفه دینی در عالم اسلام را در رساله فی اغراض مابعدالطبیعه فارابی مشاهده کرد. او در این رساله ابتدا الله را مبدا موجود مطلق دانسته و آن بخشی از مابعدالطبیعه را که عهده دار بررسی مبدا موجودات است شایسته نام علم الهی می داند. در ادامه، موضوع اول مابعدالطبیعه را موجود مطلق معرفی می کند. فارابی از این دو مقدمه نتیجه می گیرد که علم الهی به وجهی همان مابعدالطبیعه است. این برداشت وی منجر به دگردیسی مابعدالطبیعه به الهیات در عالم اسلام شده است. این هرگز به معنای آن نیست که الله موضوع فلسفه اسلامی شده باشد، بلکه می توان گفت الله (به عنوان مبدا وجود) محور فلسفه اسلامی و اندیشه توحیدی قرار گرفته و به تبع آن مفاهیم اصلی اعتقادی مانند نبوت و معاد وارد فلسفه اسلامی می شود. به علاوه میتوان خطوط برجسته از طرح فلسفه دینی را در آثار دیگر این فیلسوف مانند آراء اهل المدینه الفاضله، السیاسه المدنیه، و رساله های الجمع، المله و الحروف مشاهده کرد. این امر بیانگر آن است که الگوی فلسفه دینی در حکم بنمایه و اندیشه بنیادین در نگارش آثار فارابی بوده است.کلیدواژه ها
فارابی, فلسفه دینی, فلسفه اسلامی, فلسفه یونانی, فی اغراض مابعدالطبیعهاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.