وحید غفاریان - مدیریت ایمنی و بهداشت کار سازمان صنایع دفاع
مسیح ا.... امیدی - مدیریت ایمنی و بهداشت کار سازمان صنایع دفاع
شهرام صیادلی - مدیریت ایمنی و بهداشت کار سازمان صنایع دفاع

عوارض اسکلتی - عضلانی از شایع‌ترین عوارض ناشی از کار در محیط‌های صنعتی محسوب می‌شود. هدف ما فاجعه شغلی با عوامل آسیب رسان به سیستم اسکلتی - عضلانی با روش‌های متعددی ارزیابی می‌شود و همواره تلاش محققین تدوین روش ارزیابی ایدئالی بوده است که علاوه بر وسعت نظر بر عوامل زیان آور و وجود اعتبار و اعتماد لازم از سهولت و سرعت کار برد و صنعت نیز برخوردار باشد. علی‌رغم دانش نظری ما از افزایش مستمر و چشمگیر بار بیماری Burden of disease اسکلتی - عضلانی ناشی از کار، دامنه برنامه‌ریزی مدون جهت پیشگیری و کنترل آن بسیار ناچیز می‌نماید. آنچه در این مطالعه مد نظر است مقایسه نتایج ارزیابی حاصل از ایستگاه‌های کاری و خطوط تولید در یکی از صنایع تهران به کمک دو روش (Quick Exposure Checklist) QEC و (Rapid Upper Rula Limit Assessment) و همچنین بررسی وجود هم‌بستگی مابین نتایج می‌باشد. تأکید مجدد بر هم‌بستگی در نتایج دو روش ارزیابی شغلی QEC و Rula در زمینه شناسایی سطح مواجهه شاغلین با عوامل زیان آور مفصلی در یکی از صنایع همای تهران در سال 1٬382 مطالعه تحلیلی مقطعی می‌باشد که به بررسی و مقایسه نتایج دو روش ارزیابی QEC و Rula می‌پردازد. ارزیابی به صورت مشاهده این مبتنی بر تکمیل چک لیست و تحلیل اطلاعات جمع‌آوری شده، تعیین ایستگاه‌های بحرانی و مفاصل در معرض بیشترین سطح مواجه و نهایتاً تحلیل آماری نتایج حاصله می‌باشد. نتایج این مطالعه نشانگر آنست که بین نتایج دو روش ارزیابی هم‌بستگی خطی 0/68= r با اختلاف معنی داری 0.001>p و نیز امتیاز روانی قابل قبول (Reliability Analysis α=0/81 ) برقرار است. همچنین در مقایسه ضریب تغییرات دو روش مذکور مشخص می‌شود که توزیع نتایج حاصل از هر دو روش نزدیک به هم و کم و بیش یکسان است. در مورد شناسایی روز بحرانی نیز براساس آزمون Mc.Nemar و Kappa(percent of agreement) تفاوت معنی داری در نتایج دو روش در مورد ستون فقرات کمری مشاهده نمی‌شود ولی در مورد دیگر عزا (نشان، مچ دست در گردن) چنین شرایطی ملاحظه نگردید. در مجموع با توجه به عدم وجود تفاوت معنی دار در تشخیص ستون فقرات کمری به عنوان عضو بحرانی و وجود هم‌بستگی بالا در تشخیص ایستگاه بحرانی به نظر می‌رسد که امکان استفاده از هر یک از روش‌های ارزیابی مذکور به جای یکدیگر می‌باشد هر چند در مورد دیگر اعضا مورد بررسی چنین شرایطی برقرار نمی‌باشد. از جمله شرایط توصیه روش Rula ذ نسبت به QEC موارد تأکید بر نقاشی آرنج، مچ دست و اندام تحتانی است. از سوی دیگر روش QEC به لحاظ برخورداری از پرسش‌نامه نظری از شاغلین در موارد مداخلات بهداشت روان تو هم با سامان‌دهی ارگونومیک توصیه می‌شود. سهولت و سرعت نسبی روش QEC در یادگیری و کاربرد نسبت به روش Rula از امتیازات قابل توجه این روش در صنایع است.

ارگونومی ، ارزیابی شرایط کار، عوارض اسکلتی عضلانی، QEC, RULA