سمیه رضائی منش - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی آبخیز، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
علی طالبی - استاد، گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
صدیقه انوری - استادیار، گروه اکولوژی، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان شهر، کرمان، ایران

احیای بومشناختی بر پایه طبیعت، به معنای بهره گیری از فرآیندهای طبیعی و اکولوژیکی به منظور مدیریت و بهبود وضعیت محیط زیست، می تواند به طور قابل توجهی در کنترل رواناب موثر باشد. در این زمینه، استفاده از رویکردهای بیولوژیکی به عنوان یک راهکار موثر و پایدار برای کنترل رواناب مطرح شده است. هدف اصلی تحقیق حاضر، بررسی تاثیر عملیات بیولوژیک در کاهش رواناب (تغییرات CN) در حوزه آبخیز نازمکان با استفاده از مدل پویایی سیستم می باشد. داده های بارندگی و دبی از ایستگاه های باران سنجی و هیدرومتری نازمکان (۱۳۶۶ الی ۱۳۹۷)، به همراه نقشه های کاربری اراضی، شیب و گروه های هیدرولوژیکی خاک، برای مدل سازی استفاده شد. مدل سازی با ارائه معادلات SCS در محیط نرم افزار Vensim و ارزیابی عملکرد مدل با شاخص های نش-ساتکلیف و ضریب تبیین (۲R) انجام گرفت. نتایج نشان داد که انجام عملیات بیولوژیکی (کپه کاری، نهال کاری با بلوط، حفاظت وقرق) در زیرحوضه های حوزه آبخیز نازمکان، موجب کاهش میانگین CN به میزان ۰۱/۱% و کاهش دبی (رواناب) به میزان ۳۲/۷%، می شود. این کاهش به دلیل افزایش ظرفیت نفوذ آب در خاک و کاهش رواناب سطحی رخ داده است. نتایج کلی تحقیق نشان داد که مدل پویایی سیستم توانست با دقت بالایی تغییرات رواناب را پیش بینی کند. همچنین اقدامات بیولوژیکی می توانند به عنوان یک راهکار موثر در کاهش سیالب و بهبود مدیریت منابع آب به کار گرفته شوند.

پویایی سیستم, عملیات بیولوژیکی, کنترل رواناب, مدلسازی بارش-رواناب, معادلات SCS