فرید قاسملو - گروه تاریخ علم، بنیاد دائره المعارف اسلامی و عضو شورای مرکز تقویم موس

ماجرای پیدایش گاهشماری هجری خورشیدی و رسمی شدن آن در ایران ماجرای پرجاذبه و البته حالبی است . اینکه این گاهشماری چگونه ابـداع شـد، از کـی رسـمیت یافت و البته کبیسه های آن چگونه اعمال شده و می شوند جملگی از ماجراهـای ایـن گاهشماری هستند . اکنون که هشتاد سال از رس می شدن آن در ایران و تقریب ا 119 سال از ابداع آن می گذرد ( صیاد، 1375 شمسی، ص (111 به نظر می رسد گاهشناسان ایرانی هنوز با ارکان آن درگیر بوده و سعی در رفع موارد مناقشه انگیز آن دارند . اما این تنهـا صورت مسئله است؛ طرف دیگر قضیه این است ک ه متاسفانه بحث هـای انجـام شـده درباره این گاهشماری بسیار قلیل هستند . به جز دوکتاب کـه جنبـه تحقیقـی داشـته و جرف تازه ای در آنها زده شده است و البته فاصله چاپ آنها نیز تقریبـا 52 سـال مـی باشد تقریبا هیچ کتاب دیگری در این زمینه وجود ندارد . درزمینه مقالات نیـز، بـه جـز چند مقاله معدود و انگشت شمار تقریبا هیچ نوشـته دیگـری در ایـن زمینـه بـه زبـان فارسی وجود ندارد . از این موارد اندک که بگذریم، دیگر نوشته ها در این باره مـشتی نوشته های دست دوم هستند که جملگی، بدون رعایت اصول اساسـی پـژوهش یـا از روی یکدیگر نوشته شده یا استناد آنها بـه منـابع دسـت دوم اسـت . ( در سـال 1378 خورشیدی، حجت الحق حسینی ایرانی کتابشناسی مطالعات ایرانـی دربـاره تحقیقـات گاهشماری را به مناسـبت برپـایی گردهمـایی گاهـشماری ایرانـی کـه از سـوی بنیـاد دانشنامه بزرگ فارسی درهمان سال برپاشد تهیه کرد . در این گزارش رویهـم رفتـه 55 مقاله و 12 عنوان کتاب به زبان فارسی درباره انواع گاهـشماری هـای رایـج در ایـران معرفی شد، با توجه به این موضوع که در مورد کتابها، آثاری که فقط بخشی از آنها بـه این موضوع اختصاص دارند نیز معرفی شدند . این گـزارش هنـوز بـه چـاپ نرسـیده است ) این، تقریبا تمام داشته های ما درباره گاهشماری هجری خورشیدی است .