زهرا توکلی - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
مهدی جهانی - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.
حسین حمامی - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

بیماری ها و علف های هرز از عوامل اصلی محدود کننده تولید محصولات کشاورزی است. استفاده از سموم شیمیایی روشی رایج جهت مدیریت علف های هرز و بیماری های گیاهی در مزارع مختلف است که اثرات منفی زیادی به دنبال دارد لذا آفت کش های طبیعی به علت تجزیه سریع تر و اثرات زیست محیطی کمتر در محیط، بیشتر مورد توجه هستند. امروزه کاربرد عصاره های گیاهی به عنوان منبع با ارزشی جهت تولید علف کش ها و قارچ کش های طبیعی مورد توجه قرار گرفته است. برگ و بنه زعفران به عنوان منابع قابل دسترس و ارزان می تواند به عنوان آفت کش طبیعی مورد استفاده قرار گیرد. به منظور ارزیابی خاصیت دگرآسیبی و قارچ کشی عصاره برگ و بنه زعفران بر خصوصیات جوانه زنی و رشد گیاهچه ی علف هرز شاهی وحشی (Cardaria draba) و قارچ آسپرژیلوس نیجر (Aspergillus niger) آزمایش های مستقل به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال ۱۴۰۱ انجام شد. تیمارهای آزمایش دگرآسیبی شامل دو نوع اندام زعفران (برگ و بنه) و هفت غلظت عصاره (صفر، ۲۵/۰، ۵/۰، ۱، ۵/۱، ۲ و ۴ درصد وزنی- حجمی) بودند. تیمارهای آزمایش ضد قارچی شامل دو نوع اندام زعفران (برگ و بنه) و هفت غلظت عصاره (صفر، ۰۳۱۲/۰، ۶۲۵/۰، ۱۲۵/۰، ۲۵/۰، ۵/۰ و ۱ وزنی-حجمی) بودند. نتایج دگرآسیبی نشان داد که نوع عصاره تنها بر میانگین زمان جوانه زنی شاهی وحشی معنی دار بود و بیشترین میانگین زمان جوانه زنی از عصاره بنه با افزایش ۸/۷ درصدی نسبت به عصاره برگ به دست آمد. در خصوص اثر غلظت بر صفات گیاه چه مشخص شد که تا غلظت ۵/۰ درصد اثر تحریک کنندگی داشت. اما با افزایش غلظت عصاره اثر بازدارندگی بر صفات گیاه چه شاهی وحشی مشاهده شد. به طوری که افزایش غلظت عصاره به چهار درصد سبب کاهش به ترتیب ۹/۲۱، ۱۷ و ۲۲ درصدی در طول ریشه چه، وزن تر ریشه چه و وزن تر ساقه چه شد. نتایج اثر متقابل نوع و غلظت عصاره نشان داد که کم ترین وزن خشک ساقه چه و گیاه چه از غلظت چهار درصد عصاره بنه به دست آمد. کم ترین وزن خشک ریشه چه از غلظت دو درصد عصاره بنه حاصل شد. نتایج آزمایش ضدقارچی نشان داد که بیشترین اثر بازدارندگی بر قارچ آسپرژیلوس (A. niger) نیجر در روز سوم از غلظت ۰۳۱۲/۰، ۶۲۵/۰ و ۱ درصد عصاره برگ به دست آمد. در نهایت نتایج این آزمایش ها نشان داد که عصاره های زعفران در غلظت های ۱، ۵/۱، ۲ و ۴ درصد تاثیر بازدارندگی بر رشد گیاه چه شاهی وحشی دارد. اما غلظت های عصاره زعفران تاثیری بر رشد قارچ آسپرژیلوس (A. niger) ندارد. به طور کلی نتایج این آزمایش نشان داد که، نوع عصاره زعفران تاثیری بر صفات گیاه چه شاهی وحشی نداشت. اما غلظت عصاره زعفران تا ۵/۰ درصد اثر تحریک کنندگی و در غلظت های بالاتر اثر بازدارندگی بر صفات گیاه چه شاهی وحشی داشت. با توجه به نتایج این آزمایش پیشنهاد می شود اثر غلظت های بالاتر عصاره زعفران بر رشد قارچ آسپرژیلوس (A. niger) بررسی شود.

درصد جوانه زنی, ضد قارچ, عصاره آبی, کلونی قارچ, علف هرز