شناسایی مولفه های حکمرانی داده در بافت سازمانی: فراترکیب متون

هدف: حکمرانی داده، تشریح کننده فرایندهایی برای تعریف سیاست های حوزه داده درسازمان، فرایندهای مشخص کننده روش های بهره برداری ازسیاست های مزبور، نوع ساختار سازمانی دربرگیرنده کنسول های حکمرانی داده و ناظران داده جهت نظارت و اطمینان از انطباق بین سیاست ها و داده ها است. حاکمیت داده یک برنامه مدیریتی چندین وظیفه ای است که مهم ترین هدف آن برخورد با داده به عنوان یک سرمایه سازمانی است. این کار از طریق به کارگیری مجموعه ای از سیاست ها، استانداردها، فرآیندها، افراد و فناوری که برای مدیریت داده حیاتی است، دنبال می شود. بسیاری از سازمان ها در اجرای یک برنامه حکمرانی داده موفق و پایدار، مشکل دارند. وجود یک برنامه حکمرانی داده متناسب با اهداف و رسالت های سازمان، اولین گام در بهبود شرایط سازمان محسوب می شود. آن چه به عنوان حکمرانی داده وجود دارد، مفهومی انتزاعی است که انتزاعی بودن آن مانع از اجرای درست آن می شود بنابراین لازم است براساس متون، ابتدا تعریف درست و موثری از آن ارائه شود تا بتوان با شناسایی مولفه های مختلف این مفهوم، به اجرایی شدن آن کمک کرد. روش: این پژوهش با روش فراترکیب به تحلیل محتوای متون در حوزه حکمرانی داده پرداخته است. انتخاب منابع اطلاعاتی در حوزه حکمرانی داده، به صورت هدفمند و براساس میزان ربط منبع با هدف پژوهش انجام شد. پژوهش های بین سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۱ شدند. ۶۸ مقاله و پایان نامه مرتبط با این حوزه با جستجو در پایگاه های اطلاعاتی معتبر امرالد، اسکوپوس، سیج، پروکوئست، اشپرینگر، وب آوساینس، و گوگل اسکالر و در بخش فارسی در پایگاه های اطلاعاتی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران، پایگاه اطلاعات نشریات کشور (مگ ایران)، پورتال علوم انسانی، پایگاه مجله های تخصصی نور (نورمگز)، پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی و اپک کتابخانه های دانشگاه های مختلف (شامل دانشگاه های تهران، علامه طباطبایی، الزهرا، تربیت مدرس، دانشگاه خوارزمی) انتخاب شدند. در نهایت مقالات به صورت هدفمند و براساس مدل ساندوسکی و باروسو انتخاب شدند و با تحلیل محتوای کیفی بررسی شدند. یافته ها: یافته های پژوهش ۵ مولفه اصلی حکمرانی داده شامل «برنامه ریزی»، «سازماندهی و مدیریت»، «عملکرد»، «اجرا» و «ارزیابی» را شناسایی کرد. این مولفه های اصلی هر یک دارای مولفه های فرعی هستند که در نهایت ۳۲ مولفه برای حکمرانی داده با فراترکیب متون مشخص شد. این مولفه ها به تعریف حکمرانی داده و اجرای آن برای سازمان های مختلف کمک زیادی می کند. براساس نتایج این پژوهش مفهوم حکمرانی داده برنامه ریزی، سازماندهی و مدیریت، تعیین عملکرد، اجرا و نظارت و ارزیابی مربوط به داده در سازمان های مختلف است. حکمرانی داده باید منطبق بر رسالت، استراتژی، هنجارها و فرهنگ سازمانی باشد که ی تواند آن داده را به عنوان یک دارایی استراتژیک مدیریت کند، کنترل کیفیت را فراهم کند و دسترسی، مدیریت، نظارت و نگهداری آن را با هدف ارزش دادن بیشتر به داده های شرکت و تبدیل کردن آن به مزیت رقابتی محافظت کند. نتیجه گیری: هر سازمان می تواند با به کارگیری این مولفه ها، برنامه حکمرانی داده متناسب با بافت خود را طراحی کند و به کارگیرد. سازمان ها با تخصص و بافت های متفاوت می توانند این مولفه ها را مطابق با بافت خود تغییر داده و آنها را با اهداف و استراتژی های خود انطباق دهند و از مزایای حکمرانی داده در سازمان خود بهره برند. در مورد کاربرد مولفه های اصلی و فرعی برگرفته از پژوهش جاری توجه سازمان ها به اهمیت هر یک از آنها مهم است. لازم است که سازمان ها برای اجرای حکمرانی داده اهداف و استراتژی های برنامه را درنظر بگیرند و اصولی را برای پشتیبانی از ساختار، فرهنگ و اهداف طراحی کنند.

کلیدواژه ها:

حکمرانی داده ، مدیریت داده ، سازمان ها ، مدیریت ، فراترکیب