ارزیابی تاثیر مولفه های طراحی بر بهینه سازی آسایش حرارتی پیاده راه بازار در شهر اهواز

سال انتشار: 1403
محل انتشار: فصلنامه پژوهش های دانش زمین، دوره: 15، شماره: 4
کد COI اختصاصی: JR_ESRJ-15-4_003
زبان مقاله: فارسی
تعداد مشاهده: 136

نویسندگان

گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران

چکیده

مقدمه فضاهای عمومی به عنوان عنصر حیاتی شهرهای موفق، نقش مهمی در دستیابی به اهداف توسعه پایدار و مقابله با تغییرات آب و هوایی دارند؛ همچنین مطالعات جدید پژوهشی در زمینه عملکرد محیط زیست شهری و معماری عنوان میکند که طراحی اقلیمی فضاهای شهری از جمله معیارهای اصلی پیشرفت شهری به شمار میآید و تاثیرات گستردهای بر دستیابی به آسایش حرارتی دارد. آسایش حرارتی نقش کلیدی در ترغیب مردم به استفاده از فضاهای باز عمومی، به ویژه در اقلیم گرم دارد. بالا بودن زمان حضور عابرین پیاده در فضای باز یک راستهی بازار، درکنار شرایط اقلیمی پرتنش و خاص شهر اهواز از جمله موانعی است که امکان ایجاد آسایش حرارتی را مختل میکند. بنابراین، توجه به شرایط اقلیمی منطقه به بهرهوری مناسبتر از فضاهای معماری کمک میکند. هدف از این پژوهش دستیابی به الگوی بهینهای است که متاثر از نوع "توده گذاریهای معماری" از لحاظ جهتگیری، فاصله، ارتفاع، "سایهاندازی" از طریق سایبانهای مصنوع و "مصالح سطوح" است. مواد و روشها منطقه مورد مطالعه در این پژوهش، شهر اهواز، مرکز استان خوزستان با مشخصات آب و هوایی مناطق بسیار گرمسیری است؛ همچنین فرآیند شبیهسازی مدلهای هندسی به کمک نرمافزار Rhino و شبیهسازیهای اقلیمی، حرارتی و جریان باد با کمک نرمافزار Grasshopper و پلاگینهایLadybug ، Honeybee، Butterfly صورت گرفته است. شاخص مورد استفاده برای ارزیابی آسایش حرارتی خارجی در این پژوهش، شاخص UTCI است. شاخص UTCI یکی از جامعترین شاخصهای آسایش حرارتی خارجی است. بازهی زمانی شبیهسازی در این پژوهش یکی از هفتههای گرم سال یعنی ۱۹ تا ۲۵ خرداد ماه در نظر گرفته شده است و میانگین آسایش حرارتی آن ۳۹/۳۸ درجه است. در روند رسیدن به سطح آسایش بهتر در گام اول، یک مسیر پیاده که دو تودهی معماری در موازات آن قرار دارد، در نظر گرفته شد، سپس به بررسی تاثیر نسبت ارتفاع تودهها به عرض مسیر و جهتگیری آن پرداخته شد. در گام دوم نوع استقرار سایبانها، ارتفاع و عرضشان مورد ارزیابی قرار گرفت و در گام سوم انتخاب مصالح برای سطوح بیرونی شبیهسازی شد. نتایج و بحث در بخش اول، ارتفاع توده در دو اندازهی ۴ و ۶ متر و عرض خیابان ۶ متر براساس وضع موجود بافت کالبدی شهر اهواز، لحاظ شد. نتایج مشخص کرد ارتفاع بلندتر تودهها با عرض ثابت خیابان در بهبود عملکرد حرارتی راسته و کنترل تابش موفقتر است. برای جهتگیری راستهها، جهتهای جغرافیایی اصلی و فرعی ملاک شبیهسازی قرار گرفت و نتایج شبیهسازی نشان داد، راستههای شمالی- جنوبی بهترین شرایط حرارتی را فراهم میکنند. در بخش دوم، دو دسته سایبان شامل سایبان مرکزی و سایبانهای متصل به بدنه توده، تعریف شد. در روند بهینهسازی در ابتدا مشخص شد، ارتفاع سایبان مرکزی باید کمتر از ارتفاع سایبانهای متصل به بدنه باشد، سپس با سنجش تاثیر عرض سایبانها، دریافت شد عرض سایبان مرکزی تاثیر بیشتری بر بهبود حرارتی محیط دارد؛ همچنین برای محدود کردن الگوهای مطلوب، براساس عملکرد بهتر جریان باد، دو الگو معرفی شد. در انتها دو الگوی کلی (در موازات هم قرارگیری تودهها و متقاطع قرارگیری تودهها) برای چینش توده و راستههای بازار بررسی شد. در بخش سوم برای ارزیابی تاثیر مصالح، بر روی سطوح بیرونی یکی از الگوهای منتخب، مصالح متفاوتی بررسی شد و سرانجام برای کف پیادهرو، دیوار توده، کف بام توده، سایبان مرکزی و سایبان متصل به بدنه به ترتیب مصالح سرامیک، سنگ نما مرمر، کاشی، پوشش گیاهی و چوب انتخاب شد. نتیجهگیری هدف از این پژوهش فراهم کردن شرایط آسایش حرارتی برای فضای باز است؛ همچنین دریافت شد برای دستیابی به آسایش حرارتی کنترل تابش بیشترین تاثیر را خواهد داشت. براساس یافتهها انتخاب ارتفاع بلندتر برای تودهها در کنار انتخاب جهتگیری شمالی - جنوبی احتمال تشکیل سایه در طول مسیر را بیشتر میکند. در روند شبیهسازی سایبانها نتایج نشان میدهد هرچه ارتفاع سایبان مرکزی کمتر و عرض آن بیشتر از سایبانهای متصل به بدنه باشد، آسایش عملکرد بهتری خواهد داشت و در ادامه مشخص شد از میان مصالح بررسی شده، پوشش گیاهی بهترین بازدهی حرارتی را دارد. نهایتا بهترین الگوی چینش تودهها و راستههای بازار موازات هم قرارگیری آنها معرفی شد. سرانجام با مقایسهی آسایش حرارتی یک فضای باز با نتیجهی الگوی منتخب، مشخص شد، آسایش حرارتی خارجی برای یک بخش کوچک از مجموعه بزرگ یک بازار، ۹۴/۲ درجه کاهش یافته است؛ در واقع آسایش حرارتی از ۳۹/۳۸ درجه به ۴۵/۳۵ درجه رسیده است.

کلیدواژه ها

آسایش حرارتی بیرونی, اهواز, بازار, شاخص UTCI, فضای باز

اطلاعات بیشتر در مورد COI

COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.

کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.