بررسی تطبیقی استعاره مفهومی هجو از نظر زبانی در اشعار خاقانی و متنبی

در این پژوهش، برآنیم تا با بهره گیری از شیوه تحلیلی- نموداری؛  به بررسی تطبیقی استعاره مفهومی هجو، در زبان شعری خاقانی و متنبی بپردازیم. از این ­رو، پس از تعریف نظریه­  استعاره   مفهومی و ارتباط مفهوم هجو با آن، ابتدا به بررسی حوزه­ های مبدا در نگاشت­های استعاری هردو شاعر خواهیم پرداخت، آنگاه با بررسی تطبیقی جلوه­های استعاری، تفاوت ­ها و تشابهات آنان را با یکدیگر مقایسه خواهیم کرد. از آنجایی که کارکرد استعاره مفهومی، عینی ­سازی مفاهیم و احساسات است، در این نوشتار قصد داریم تا با روش شناختی، نشان دهیم که این نظریه تا چه اندازه می­ تواند در شناخت ذهنیت، عواطف، شباهت­ ها و تفاوت­ های دو شاعر کمک­رسان باشد. بنابراین، کوشش شده است به این پرسش­ ها پاسخ داده شود: ۱. مفهوم هجو در اشعار خاقانی و متنبی در چه حوزه­ هایی از استعاره مفهومی نمود یافته است؟ ۲. تفاوت­ ها و شباهت ­های هر دو شاعر در سطح کلامی این استعاره چگونه است؟ ۳. کدام حوزه­ استعاری در زبان شعری هر دو شاعر غلبه­  دارد؟ یافته­های پژوهش نشان می ­دهد: حوزه­ های مبدا به کار رفته در زبان دو شاعر تقریبا همانند است، به این معنا که بیشترین حوزه مبدا استفاده شده در زبان هر دو شاعر مربوط به استفاده از نام حیوانات است اما واژگان تابو و پرهیزه در زبان متنبی نمود بیشتری نسبت به زبان خاقانی دارد، در حالیکه خاقانی  بیشتر از جلوه­های کلامی در این زمینه بهره می­ برد. شایان ذکر است یافته­ های دیگر پژوهش، در متن مقاله به طور مفصل بیان شده است. امید است این پژوهش کمکی باشد در شناخت بهتر اندیشه­ ها و عواطف هر دو شاعر.

کلیدواژه ها:

هجو ، استعاره مفهومی ، خاقانی ، متنبی ، ادبیات تطبیقی