سمانه پورمحمدی - دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری و کارشناس حفاظت رودخانه و سواحل شرکت سهامی آب منطقه ای یزد
حسن یاوری - کارشناس ارشد آبخیزداری و کارشناس حفاظت رودخانه و سواحل شرکت سهامی آب منطقه ای یزد
آذین جلال کمالی - کارشناس ارشد سنجش از دور و GIS و مدیر سامانه سامیر شرکت سهامی آب منطقه ای یزد.

امروزه بر اثر تغییرات اقلیم، وقوع سیلاب در کره زمین به ویژه در رودخانه های مناطق خشک و نیمه خشک دستخوش تغییرات زیادی شده است به طوریکه تغییر در رژیم بارش از نظر زمانی و افزایش دما از عوامل مهم و تاثیر گذار بر دبی سیلابی رودخانه ها می باشد. اولین و مهم ترین قسمت رودخانه بستر قانونی آن است که با بستر جاری رودخانه متفاوت است. بستر قانونی رودخانه از طریق مطالعات تعیین حدبستر و حریم رودخانه بدست می آید و معمولا پهنه سیلاب ۲۵ ساله در شرایط طبیعی رودخانه مبنای تعیین آن خواهد بود. اما بستر جاری رودخانه تنها مسیری است که آب در آن جریان دارد. برای مثال در رودخانه کرج عرض بستر جاری در برخی نقاط ۴۰ متر است اما بستر قانونی رودخانه در برخی موارد به یک کیلومتر نیز می رسد. از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر جلوگیری از خسارات ناشی از سیل تعیین دقیق و صحیح حد کمی حریم رودخانه می باشد. اگر حد بستر و حریم رودخانه ها به درستی رعایت شود خسارات ناشی از سیل به مراتب به طور تصاعدی کاهش می یابد. تعیین حد حریم کمی رودخانه یکی از موارد فنی و حساس کارشناسی می باشد که توسط کارشناسان مجرب منابع آب و آبخیزداری با تئجه به فاکتورهای مختلف تعیین می شوند. در این مقاله به بررسی فاکتورهای مختلف اثرگذار بر حریم کمی رودخانه در حوضه آبریز ده بالا و طرزجان در استان یزد پرداخته شده است و با بررسی تغییرات دبی با دوره بازگشت های مختلف ، اثرگذاری میزان این پارامتر مهم بر حریم کمی رودخانه تعیین شده است. در این تحقیق جهت تعیین حد کمی رودخانه از فرمول متدوال DLSRS استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که با افزایش ۲۸ درصدی دبی با دوره بازگشت ۱۰۰ ساله حد حریم کمی رودخانه ۳۴ درصد افزایش و بالعکس با کاهش مقدار دبی با دوره بازگشت ۲ ساله به میزان ۷۰ -درصد حد حریم کمی رودخانه ۲۶ درصد کاهش می یابد. لازم به ذکر است این تحقیق در مورد رودخانه های فصلی مناطق خشک بوده و در مورد مناطق مرطوب با رودخانه های دائمی نیاز به مطالعه و تحقیقات دارد.

حریم کمی رودخانه، دبی با دوره بازگشت های مختلف، روش DLSRS، سیلاب