اثر منابع مختلف روی بر عملکرد و برخی از فراسنجه‎ های خونی در گوساله‎ های شیرخوار هلشتاین

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: روی از جمله مهم‎ ترین مواد معدنی برای سلامتی و بهره‎وری از گوساله‎ های در حال رشد است؛ زیرا این ماده معدنی برای متابولیسم، رشد، سیستم ایمنی و دفاعی و وضعیت آنتی‎اکسیدانی حائز اهمیت است همچنین، این عنصر به‎عنوان یک عامل ضد التهاب و ضد اسهال شناخته شده است. علاوه بر این، روی در آنزیم‎ ها به‎عنوان یک جزء ساختاری دور از جایگاه فعال، دهنده پروتون در جایگاه فعال و یک پل اتمی بین سوبسترا و آنزیم عمل می ‎کند. بنابراین، روی نقش مهمی در تنظیم بسیاری از فرآیندهای متابولیک دارد و کمبود آن سبب کاهش اشتها و خوراک مصرفی می‎ شود. از این‎ رو این عنصر مورد توجه پرورش دهندگان دام، تولید کنندگان خوراک، دانشمندان و دامپزشکان قرار گرفته است. انجمن ملی پژوهش ‎ها (۲۰۲۱) ۷۰ میلی ‎گرم روی در هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی را برای گوساله‎ های در حال رشد با سن ۳۰ روزگی را پیشنهاد کرده است. اما سطح روی در خاک‎ ها بسیاری از مناطق ایران کم است. لذا گیاهانی که در این خاک‎ ها پرورش می‎ یابند سطح پایینی از غلظت روی را دارند و وقتی به‎ عنوان خوراک دام مصرف می‎ شوند می‎ تواند سبب طیف گسترده‎ای از عوارض ناشی از کمبود روی شود که ناهنجاری در رشد یکی از بارزترین نشانه ‎های آن است. بنابراین مکمل‎ سازی جیره با روی ممکن است سبب بهبود رشد و سلامت گوساله‎ های شیرخوار شود. اما استفاده از غلظت بالای روی در جیره ممکن است بر هضم، جذب و استفاده از سایر مواد مغذی در جیره تاثیر بگذارد و به ‎طور بالقوه منجر به آلودگی محیطی ناشی از دفع اضافی روی در مدفوع شود، بنابراین استفاده از منابع روی با زیست فراهمی بالاتر از جایگاه ویژه‎ای برخوردار است. در سال‎ های اخیر اشکال آلی و هیدروکسی برخی منابع معدنی در مکمل‎ های خوراک دام به ‎دلیل زیست فراهمی بالای آن‎ها موردتوجه تولیدکنندگان خوراک و پرورش دهندگان دام قرار گرفته است. بنابراین هدف از این پژوهش، بررسی اثر روی آلی، هیدروکسی روی و سولفات روی بر عملکرد و برخی از فراسنجه‎ های خونی در گوساله ‎های شیرخوار هلشتاین بود. مواد و روش ‎ها: این پژوهش با استفاده از ۴۰ راس گوساله شیرخوار نژاد هلشتاین از سن ۷ تا ۷۷ روزگی در قالب یک طرح کاملا تصادفی انجام شد. تعداد گوساله‎ ها در هر تیمار از لحاظ جنسیت نر و ماده یکسان بود. تیمارهای آزمایشی شامل: ۱) جیره آغازین بدون افزودن مکمل روی (حاوی ۵۳/۲۹ میلی‎ گرم روی در هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی)، ۲) جیره آغازین + ۲۰ میلی‎ گرم روی در هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی به‎ صورت روی آلی، ۳) جیره آغازین + ۲۰ میلی‎ گرم روی در هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی به‎ صورت هیدروکسی کلرید روی و ۴) جیره آغازین + ۲۰ میلی‎ گرم روی در هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی به‎ صورت سولفات روی بود. گوساله ‎ها در باکس ‎های انفرادی نگهداری می‎ شدند و دسترسی آزاد به جیره آغازین و آب تازه داشتند. گوساله ‎ها در طی آزمایش با دو وعده شیر در ساعات ۸:۰۰ و ۱۶:۰۰ به‎میزان ۲ کیلوگرم در هر وعده تغذیه می‎ شدند. ماده خشک مصرفی روزانه، افزایش وزن روزانه و ضریب تبدل خوراک تعیین شد. خون‎ گیری در سنین ۷، ۴۳ و ۷۷ روزگی گوساله ‎ها، ۴-۵ ساعت پس از خوراک‎ دهی نوبت صبح از راه سیاهرگ وداج انجام شد. خون گرفته شده در دو لوله جداگانه یکی حاوی هپارین برای به‎ دست آوردن پلاسما و دیگری بدون هپارین برای به‎ دست آوردن سرم ریخته شد. نمونه ‎های پلاسما و سرم تا زمان اندازه‎ گیری فراسنجه‎ های مورد بررسی، در دمای منفی ۸۰ درجه سانتی‎ گراد نگهداری شدند. غلظت کلسیم و فسفر، آسپارتارت آمینوترانسفراز، آلکالین آمینوترانسفراز، آلانین آمینوترانسفراز، سوپراکسید دیسموتاز، کراتین فسفوکیناز و فراسنجه ‎های لیپیدی (تری‎گلیسرید، کلسترول، لیپوپروتئین با چگالی بالا، لیپوپروتئین با چگالی پایین و لیپوپروتئین با چگالی بسیار پایین) با استفاده از کیت ‎های تجاری اندازه ‎گیری شدند. برای اندازه غلطت عناصر معدنی روی، آهن و مس سرم خون از دستگاه اتوآنالایزر بیوشیمی میندری استفاده شد. داده ‎ها در قالب طرح کاملا تصادفی با SAS آنالیز شدند. یافته ‎ها: بر اساس نتایج به ‎دست آمده تفاوت آماری معنی ‎داری در بین تیمارها برای ماده خشک مصرفی و افزایش وزن روزانه در سنین ۲۱، ۳۶، ۴۹ و ۶۳ روزگی گوساله ‎ها وجود نداشت (۰/۰۵روی آلی دریافت کرده بودند، نسبت به گروه شاهد افزایش وزن روزانه و خوراک مصرفی بالاتری داشتند (به ‎ترتیب ۰/۰۰۶=P؛ ۰/۰۰۹=P)، هرچند تفاوت آماری معنی‎ داری در بین گروه‎ های مکمل ‎سازی شده با منابع مختلف روی مشاهده نشد (۰/۰۵روی آلی نسبت به گروه شاهد مشاهده شد (به‎ ترتیب ۰/۰۰۵۷=P؛ ۰/۰۰۰۴=P). اما غلظت آهن، مس، کلسیم و فسفر، آسپارتارت آمینوترانسفراز، آلانین آمینوترانسفراز، کراتین فسفوکیناز و فراسنجه ‎های لیپیدی (تری‎گلیسرید، کلسترول، لیپوپروتئین با چگالی بالا، لیپوپروتئین با چگالی پایین و لیپوپروتئین با چگالی بسیار پایین) سرم خون گوساله‎ ها تحت تاثیر تیمارها قرار نگرفت (۰/۰۵سولفات روی در هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی به جیره سبب افزایش غلظت روی و آنزیم آلکالین آمینوترانسفراز سرم و در نهایت منجر به بهبود ماده خشک مصرفی و افزایش وزن روزانه شد. اما تفاوت آماری معنی‎ داری در بین تیمارهای دریافت کننده منابع مختلف روی برای غلظت این عنصر و آنزیم آلکالین آمینوترانسفراز سرم، ماده خشک مصرفی و افزایش وزن روزانه وجود نداشت.

کلیدواژه ها:

Holstein calves ، Organic Zn ، Performance ، Zn hydroxychloride ، Zn sulfate ، روی آلی ، سولفات روی ، عملکرد ، گوساله ‎های هلشتاین ، هیدروکسی کلرید روی