غلامحسین تقی نتاج - مدیر عامل موسسه مالی و اعتباری مهر
حمیدرضا نجف پور کردی
جمال بحری

جستارهای اخلاقی به خصوص خدمات مالی و در نظام بانکداری از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا عموما تمامی افراد جامعه، مشتری این نوع خدمات مالی محسوب می شوند. نظام بانکداری متعارف به واسطه ماهیت ربوی آن، بدهی، رقابت، کمیابی و توزیع نابرابر ثروت را ترغیب می کند. در مقابل، یک نظام بانکی مبتنی بر اخلاق، رویکرد .اقع بینانه تری را نسبت به ثروت واقعی و پول اتخاذ می کند، که به دنبال حمایت از ارزش های افرادی است که در تعامل با این نظام بانکی هستند. در حقیقت گستره مسئولیت های نهادهای مال یاخلاقی و دایره انتظارات عموم از این گونه نهادها بسیار گسترده تر از نظام های مالی عاری از اخلاق است. این مقاله علاوه بر ارایه مجموعه اصول هنجاری حاکم بر یک نظام مالی اخلاقی و چند اصل مهم اخلاق اسلامی، به بررسی علل فراموش شدن اخلاق در همکنش های صنعت مالی، به ویژه بانک ها می پردازد. سر انجام نتیجه می گیریم که تطبیق عملکرد نهادهای مالی با هنجارهای اخلاقی جز با بر آوردن چهار شرط زیر امکان پذیر نیست: اول- درک و پذیرش مسئولیت های نهادیهای مالی در تعامل با جریان های پولی. دوم- ایجاد نظام های و قوانین داخلی به منظور تطابق فعالیت ها با موازین اخلاقی. سوم- توسعه مفهوم بازده، به ارزش افزوده های اجتماعی ناشی از فعالیت ها. چهارم- حمایت های متقابل نهادهای ناظر برای جبران گذشت مالکان (سهامداران) از منافع مادی. افزون بر آن پژوهش میدانی صورت گرفته در مورد بانک های فعال تحت قانون عملیات بانکی بدون ربا نشان میدهد، بدنه اجرایی نظام بانکی کشور معتقدند عملکرد مدیران بانکی، نگرش و رفتار کارکنان نظام بانکی کشور و تعامل بانک های کشور با کارکنان خود مبتنی بر اصول اخلاقی بوده و بانک ها دارای آیین نامه ها و دستورالعمل هایی مربوط به استقرار نظام اخلاق کسب و کار هستند. همچنین آنها بر این باورند که بانک ها به مسئولیت های اجتماعی خود در برابر جریان ها پولی نیز متعهد هستند. لیکن بدنه اجرایی نظام بانکی کشور موافقت چندانی در خصوص حاکمیت نظام کامل اخلاقی بر نظام بانکداری بدون ربا ندارد.

دین، مالی اسلامی، هنجارهای اخلاقی، ارزش افزوده اجتماعی، طبقه بندی A13 : JEL