رقیه رستم پورملکی - استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران
عذراء طالبیان درزی - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

شعر آیینی در طول تاریخ، فراز و فرودهای زیادی به خود دیده است. در این میان واقعه عاشورا نقطه عطفی است که تاثیر شگرفی در اوج گیری سرایش این نوع اشعار داشته است. اما حوادث و وقایع متعدد تاریخی از جنبه های مختلف، از ابتدای وقوع این حادثه تا کنون، سبب بروز تحولاتی در سبک و مضامین اشعار آیینی و نیز شیوه انتشار و به کارگیری آن در مجالس ذکر اهل بیت علیهم السلام، شده است. مقاله ی حاضر در پی آن است تا به شیوه توصیفی- تحلیلی با بررسی شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قرون ۶ تا ۱۳ (دوره حکومت های مستقل تا پایان دوره عثمانی)- که در مقایسه با سایر ادوار تاریخی، کمتر مورد توجه قرار گرفته است- تحولات ادب آیینی عربی و به خصوص، شعر آیینی را از منظر اسلوب، محتوا و شیوه ی ارائه ی آن در محافل مذهبی، مورد کنکاش قرار دهد و در پرتو آن به این واقعیت دست یابد که نور پر فروغ و هدایتگر اهل بیت ع، حتی در دوران ضعف و جمود و انحطاط هم همچنان در میان ادب عربی میدرخشد و رهنمون همه جهانیان، به سوی معرفت و حقیقت است.

سیر تحول، شعر آیینی،مدح اهل بیت،عصر انحطاط، دوره عثمانی