ʼدبیر سپاهʽ در دیوانسالاری شاهنشاهی ساسانیان

در روزگار ساسانیان، «دیوان سپاه» (در منابع عربی و فارسی: «دیوان الجند»/ «دیوان الجیش»/ «دیوان المقاتله» یا «دیوان عرض سپاه») که با جنگ و رزم آوری و پاسداری از مرزهای کشور پیوند داشت، یکی از ارجمندترین دیوان های شاهنشاهی بود. پاره ای از دبیران کارآزموده این دیوان که «دبیر سپاه» (در منابع عربی: کاتب الجند/ کاتب الجیش) نامیده می شدند، در لشکرکشی ها با سپاهیان همراه می شده اند و چنان یک رویدادنگار/ تاریخنگار، چندوچون نبردها و کارهای جنگاوران و فرمانده سپاه در رویارویی با سپاه دشمن، فهرست غنائم جنگی و نیز شمار کشته شدگان در جنگ را می نوشته اند و به پادشاه گزارش می داده اند. این دبیران که در هنگامه نبرد، نامه نگاری های فرمانده سپاه با پادشاه ویا دیگران را انجام می دادند، البته نماینده و چشم و گوش ویژه پادشاه در سپاه نیز بودند و با وجود آن ها سپاهیان و فرماندهان کم تر می توانستند به کارهای پنهانی و نافرمانی از پادشاه دست بزنند. در این جستار، به اهمیت «دبیر سپاه» در دیوانسالاری ساسانیان و نیز خویشکاری او در جنگ ها چنان «چشم و گوش» پادشاه و یک رویدادنگار/ تاریخنگار در سپاه، خواهیم پرداخت.کلیدواژه ها: ساسانیان، دیوانسالاری ساسانیان، دیوان سپاه، دیوان الجند، دبیر سپاه، کاتب الجند.

کلیدواژه ها:

ساسانیان ، دیوان سپاه ، دبیر سپاه